Đề xuất lộ trình tăng thuế thuốc lá

Theo Bộ Y tế, thuế thuốc lá được coi là một trong các biện pháp hữu hiệu nhất để ngăn chặn người trẻ bắt đầu hút thuốc và giúp người đang hút thuốc cai thuốc.

Luật thuế tiêu thụ đặc biệt hiện nay Việt Nam đang áp dụng tính thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt theo tỉ lệ là 75% và giá tính thuế là giá xuất xưởng. Tỉ lệ thuế thuốc lá tính theo giá bán lẻ chỉ chiếm 38,8% giá bán lẻ.

Theo thống kê từ Bộ Y tế, Việt Nam hiện có khoảng 15,3 triệu người hút thuốc lá, đứng thứ 15 về mức độ tiêu thụ thuốc lá. Mỗi năm, có khoảng 104.300 ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó khoảng 84.500 người chết vì hút thuốc chủ động, và 18.800 người chết vì hít khói thuốc thụ động, những người không hút nhưng vẫn bị ảnh hưởng.

Báo cáo toàn cầu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết Việt Nam nằm trong số 15 nước có giá thuốc lá thấp nhất thế giới. Giá một bao thuốc lá nhãn phổ biến nhất ở Việt Nam khoảng 0,9 USD, đứng thứ 15, gần thấp nhất trong số 19 nước trong khu vực Tây Thái Bình Dương.

Với mức giá bán lẻ này, thuốc lá rất dễ tiếp cận với người có thu nhập thấp, trẻ em và trẻ vị thành niên.

Bộ Y tế ước tính thiệt hại kinh tế đối với xã hội do hút thuốc lá chủ động và thụ động chiếm đến 1,14% GDP, tương đương hơn 108.000 tỉ đồng/năm. Chi phí này cao gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế thuốc lá mang lại.

WHO từng tính toán rằng nếu mỗi quốc gia tăng 10% thuế thuốc lá, mức tiêu dùng sẽ giảm trung bình 4% ở các nước thu nhập cao và 5% ở các nước thu nhập thấp hoặc trung bình. Với Việt Nam, con số đó có thể lên đến 8%.

Bộ Tài chính nghiêng về phương án 2 vì cho rằng việc tăng thuế tuyệt đối ngay từ năm 2026 sẽ tạo sự chuyển biến rõ rệt trong giảm tiêu thụ thuốc lá.

Phương án thuế với thuốc lá được Bộ Y tế và WHO khuyến nghị là áp dụng hệ thống thuế hỗn hợp bao gồm thuế tỉ lệ đạt 75% giá bán lẻ và thuế tuyệt đối tăng lên ít nhất 5.000 đồng mỗi bao thuốc vào năm 2026 và tăng dần theo lộ trình tới 15.000 đồng mỗi bao vào năm 2030.