Bước chuyển chiến lược trong quản trị tài nguyên nước
Bằng việc kết hợp hoàn thiện thể chế, đầu tư công nghệ, phát triển nguồn lực, mở rộng hợp tác, Đảng bộ Cục Quản lý tài nguyên nước đang tạo ra bước chuyển chiến lược trong quản trị tài nguyên nước quốc gia. Không chỉ dừng lại ở nhiệm vụ chuyên môn, đây còn là một sứ mệnh chính trị góp phần bảo đảm an ninh nguồn nước, ổn định kinh tế – xã hội, bảo vệ môi trường và nâng cao vị thế quốc gia
Định hướng chiến lược của Đảng: Nền tảng cho quản trị tài nguyên nước hiện đại
Kể từ khi Luật Tài nguyên nước 1998 và 2012 ra đời, công tác quản lý, bảo vệ nguồn nước ở Việt Nam đã có hành lang pháp lý tương đối đầy đủ và toàn diện, góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, tài nguyên nước hiện nay đang đứng trước nhiều sức ép: biến đổi khí hậu, ô nhiễm nguồn nước, cạnh tranh khai thác gia tăng, cùng với sự chồng chéo về quy định pháp luật, trách nhiệm quản lý giữa các ngành, lĩnh vực.
Đảng và Nhà nước đã đặc biệt quan tâm đến vấn đề này với nhiều chủ trương, định hướng quan trọng. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng khẳng định yêu cầu quản lý, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm và bền vững tài nguyên; Nghị quyết số 24-NQ/TW và Nghị quyết số 39-NQ/TW đặt ra mục tiêu đa dạng hóa nguồn lực, thúc đẩy xã hội hóa, áp dụng nguyên tắc thị trường; đặc biệt, Kết luận số 36-KL/TW (2022) của Bộ Chính trị nhấn mạnh đảm bảo an ninh nguồn nước, an toàn hồ đập, hồ chứa đến năm 2030, tầm nhìn 2045.
Đặc biệt, Nghị quyết số 57-NQ/TW (2024) xác định nhiệm vụ đột phá trong chuyển đổi số, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia và kết nối liên ngành để hiện đại hóa quản trị tài nguyên nước. Đây là nền tảng để Đảng bộ Cục Quản lý tài nguyên nước triển khai đồng bộ giải pháp, bảo đảm an ninh nguồn nước trong dài hạn.
Triển khai đồng bộ, gắn kết giữa thể chế, công nghệ và nguồn lực
Quá trình sửa đổi, bổ sung Luật Tài nguyên nước 2023 đã thể chế hóa kịp thời các quan điểm, chính sách mới của Đảng. Trọng tâm là thay đổi tư duy quản lý: từ hành chính sang quản trị tài nguyên nước dựa trên nền tảng công nghệ số, áp dụng công cụ kinh tế, phân định rõ trách nhiệm trung ương và địa phương, và đẩy mạnh xã hội hóa.
Với phương châm “Kết quả hôm nay là khởi đầu của ngày mai”, Đảng ủy Cục đã chỉ đạo triển khai xây dựng quy hoạch tài nguyên nước trên các lưu vực sông liên tỉnh, làm cơ sở điều hòa, phân phối hợp lý; công bố kịch bản nguồn nước cho mùa cạn, phục vụ quản lý khai thác hiệu quả; đồng thời phát triển hệ thống công nghệ số gồm giám sát khai thác nước, vận hành liên hồ chứa, cơ sở dữ liệu tài nguyên nước quốc gia và công cụ hỗ trợ ra quyết định.
Những bước đi này vừa đáp ứng yêu cầu quản lý trước mắt, vừa đặt nền móng cho quản trị thông minh, giảm chi phí nhân lực, nâng cao tính minh bạch và khả năng điều hành linh hoạt.
Tuy nhiên, những khó khăn không nhỏ vẫn hiện hữu: 63% lượng dòng chảy mặt đến từ nước ngoài, nhu cầu nước tăng gấp 3 lần trong 50 năm qua, ô nhiễm và suy giảm dòng chảy ở nhiều sông, hiệu quả khai thác thấp (chỉ đạt 12% so với trung bình toàn cầu), và chỉ số an ninh nguồn nước ở mức thấp (2/5). Điều này đòi hỏi sự chỉ đạo quyết liệt hơn, giải pháp toàn diện hơn và sự phối hợp liên ngành chặt chẽ hơn.
Bước chuyển chiến lược trong quản trị tài nguyên nước
Để đáp ứng các mục tiêu phát triển bền vững và bảo đảm an ninh nguồn nước trong bối cảnh mới, Đảng bộ Cục Quản lý tài nguyên nước đã xác định 7 nhóm giải pháp trọng tâm. Đây không chỉ là định hướng chuyên môn mà còn là cam kết chính trị nhằm bảo vệ tài nguyên nước - nguồn sống thiết yếu của đất nước trước những biến động khó lường.
Thứ nhất, bám sát và thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, tiếp tục hoàn thiện pháp luật về tài nguyên nước một cách đồng bộ, thống nhất và phù hợp với thực tiễn. Đây là nền tảng để mọi chính sách, hoạt động quản lý có cơ sở pháp lý vững chắc, dễ áp dụng và minh bạch.
Thứ hai, hiện đại hóa quản trị tài nguyên nước trên nền tảng công nghệ số, chuyển đổi từ mô hình quản lý hành chính truyền thống sang sử dụng công cụ kinh tế. Cách tiếp cận này giúp tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu chi phí.
Thứ ba, đẩy mạnh xã hội hóa trong bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi và phát triển tài nguyên nước. Việc vận hành hiệu quả Hệ thống cơ sở dữ liệu tài nguyên nước quốc gia và các công cụ hỗ trợ ra quyết định sẽ giúp thông tin được khai thác đầy đủ, phục vụ quản lý chủ động và kịp thời.
Thứ tư, nâng cao chất lượng quy hoạch và xây dựng kịch bản nguồn nước, đặc biệt trên các lưu vực sông lớn. Đây là căn cứ quan trọng để các bộ, ngành, địa phương lập kế hoạch khai thác, sử dụng nguồn nước một cách bền vững, giảm thiểu xung đột và rủi ro.
Thứ năm, xây dựng cơ chế định giá, lượng giá và hạch toán tài nguyên nước phù hợp với cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tiến tới thiết lập tài khoản quốc gia về tài nguyên nước. Điều này sẽ góp phần lượng hóa giá trị kinh tế của nước, tạo động lực sử dụng tiết kiệm và hiệu quả.
Thứ sáu, ứng dụng mạnh mẽ khoa học – công nghệ tiên tiến, từ các mô hình dự báo, công nghệ quan trắc hiện đại đến trí tuệ nhân tạo, nhằm nâng cao chỉ số an ninh nguồn nước quốc gia, đảm bảo khả năng chủ động ứng phó trong mọi tình huống.
Thứ bảy, tăng cường phối hợp liên ngành, liên vùng, đặc biệt với các đơn vị thủy lợi, khí tượng, phòng chống thiên tai, để tối ưu công tác điều hòa và phân phối nguồn nước. Đây là yếu tố then chốt giúp cân bằng nhu cầu giữa các khu vực, ngành nghề, bảo đảm lợi ích hài hòa.
Với tầm nhìn dài hạn, tinh thần đổi mới và quyết tâm hành động, Đảng bộ Cục Quản lý tài nguyên nước tiếp tục khẳng định vai trò hạt nhân trong quá trình hiện đại hóa quản trị tài nguyên nước, đưa Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu phát triển bền vững và thịnh vượng trong giai đoạn mới.
Nguyễn Thủy