Hoàn thiện thể chế, tạo hành lang pháp lý, khơi thông nguồn lực phát triển

Bối cảnh mới đặt ra yêu cầu ngành NN-MT tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển.

Thể chế, pháp luật đi trước, giải phóng mọi nguồn lực

Xây dựng và hoàn thiện thể chế luôn được Đảng ta xác định là một trong ba đột phá chiến lược. Tại Văn kiện Đại hội XIII, nhiệm vụ này được khẳng định và tiếp tục nhấn mạnh trong dự thảo Văn kiện Đại hội XIV.

Theo ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, thể chế, pháp luật phải đi trước một bước, đóng vai trò “khơi thông, giải phóng mọi nguồn lực”, “tháo gỡ kịp thời, dứt điểm các điểm nghẽn” ngành NN-MT. Ảnh: Tùng Đinh.

Thực hiện chỉ đạo của Đảng, thời gian qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (tiền thân là Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã tập trung nguồn lực, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý tương đối đầy đủ. Hệ thống pháp luật này đã góp phần gỡ bỏ nhiều rào cản, thúc đẩy cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm điều kiện kinh doanh, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp; đồng thời ban hành nhiều chính sách mang tính đột phá, khơi thông nguồn lực phát triển.

Tính đến 10/4/2025, lĩnh vực nông nghiệp và môi trường có 1.057 văn bản quy phạm pháp luật còn hiệu lực, gồm 17 Luật và 3 Luật sửa đổi, 4 Nghị quyết của Quốc hội, 120 Nghị định, 73 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 727 Thông tư của Bộ trưởng và nhiều văn bản khác.

Tuy nhiên, vẫn còn những vấn đề cần giải quyết: một số quy định chi tiết, cứng nhắc, chậm sửa đổi; tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản; một số quy định thiếu tính dự báo, chưa sát thực tiễn, thủ tục hành chính còn rườm rà; các cơ chế cho kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn chưa được hoàn thiện; tư duy xây dựng pháp luật vẫn thiên về quản lý hơn là kiến tạo, phân cấp, phân quyền chưa mạnh, còn nặng “tiền kiểm” hơn “hậu kiểm”.

Tham luận tại Đại hội Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, ông Phan Tuấn Hùng, Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho biết: Để hiện thực hóa các mục tiêu Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2026 - 2030, thể chế, pháp luật phải đi trước một bước, đóng vai trò “khơi thông, giải phóng mọi nguồn lực”, “tháo gỡ kịp thời, dứt điểm các điểm nghẽn”, biến pháp luật thành lợi thế cạnh tranh quốc gia.

Thời gian qua, Đảng đã ban hành nhiều chủ trương quan trọng như Kết luận 119-KL/TW (2025) của Bộ Chính trị về định hướng đổi mới, hoàn thiện pháp luật; Nghị quyết 66-NQ/TW (2025) về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, coi đây là “đột phá của đột phá”. Đại hội XIV tới đây dự kiến sẽ đưa ra nhiều định hướng mới, yêu cầu hệ thống pháp luật, trong đó có pháp luật về nông nghiệp và môi trường, phải tiếp tục cải cách mạnh mẽ, đồng bộ, hiện đại.

Tập trung sửa đổi nhiều luật chuyên ngành

Theo ông Phan Tuấn Hùng, nhiệm kỳ tới, Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường tập trung sửa đổi các luật đã ban hành trên 10 năm hoặc không còn phù hợp, xây dựng luật mới cho các lĩnh vực cấp bách và chưa có khung pháp lý đầy đủ. Tích hợp, hợp nhất các luật liên quan trong cùng lĩnh vực để tránh chồng chéo, bảo đảm đồng bộ, thống nhất. Phân bổ hợp lý tiến độ lập pháp trong cả nhiệm kỳ, tránh dồn nhiều dự án luật vào một năm hoặc cuối nhiệm kỳ.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị lấy ý kiến 19 địa phương khu vực miền Trung và miền Nam về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai. Ảnh: Trường Giang.

Giai đoạn 2026 - 2030 sẽ là thời kỳ bản lề để ngành Nông nghiệp và Môi trường thực hiện khát vọng phát triển xanh, bền vững, hội nhập sâu rộng. Muốn vậy, hệ thống pháp luật phải thực sự hiện đại, minh bạch, đồng bộ, ổn định, khả thi, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý, vừa khơi thông và phát huy tối đa mọi nguồn lực xã hội. Đó không chỉ là yêu cầu cấp bách, mà còn là trách nhiệm chính trị của chúng ta trước Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Từ các quan điểm chỉ đạo và định hướng sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật đã nêu, việc xây dựng định hướng lập pháp cho nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI (2026 - 2030) trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường cần được thực hiện trên cơ sở rà soát, đề xuất các nhiệm vụ lập pháp theo một số nguyên tắc sau:

Thứ nhất, các luật đã được ban hành trên 10 năm cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với bối cảnh và tình hình phát triển kinh tế – xã hội của đất nước đang có nhiều thay đổi, nhằm đáp ứng mục tiêu tăng trưởng cao, tránh để luật lạc hậu so với thực tiễn hoặc trở thành rào cản cho phát triển.

Thứ hai, các luật trong cùng một lĩnh vực có mối quan hệ mật thiết với nhau và do một đơn vị phụ trách theo dõi cần được xem xét sửa đổi, bổ sung và tích hợp thành một luật thống nhất. Việc này nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo, bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp luật. Đồng thời, đối với những lĩnh vực chưa có luật, cần nghiên cứu xây dựng luật mới để tạo hành lang pháp lý đầy đủ, toàn diện cho công tác quản lý nhà nước.

Thứ ba, các luật hiện hành nhưng chưa phù hợp với chủ trương, tư duy mới về xây dựng pháp luật theo tinh thần Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong kỷ nguyên mới cũng phải được rà soát, sửa đổi, bổ sung kịp thời.

Trên cơ sở đó, định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI sẽ tập trung vào hai nhiệm vụ lớn: Sửa đổi, bổ sung cơ bản các luật hiện hành trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, thông qua việc tổng kết, đánh giá thi hành và xây dựng các dự án luật thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật như: Luật Chăn nuôi, Luật Thú y, Luật Trồng trọt, Luật Bảo vệ và Kiểm dịch thực vật, Luật Lâm nghiệp, Luật Thủy lợi, Luật Đê điều, Luật Phòng chống thiên tai, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo, Luật Đa dạng sinh học.

Xây dựng mới một số luật quan trọng để đáp ứng yêu cầu quản lý và định hướng phát triển trong giai đoạn mới, bao gồm: Luật Biến đổi khí hậu và Luật Viễn thám.

Vụ trưởng Vụ Pháp chế cũng cho biết, triển khai các nhiệm vụ này sẽ giúp bám sát và thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là Văn kiện Đại hội XIV và các nghị quyết liên quan đến Nhà nước pháp quyền, xây dựng - thi hành pháp luật. Quá trình phải thể hiện sự đổi mới mạnh mẽ tư duy pháp luật: Luật chỉ quy định nguyên tắc, khung; giao Chính phủ, Bộ ngành, địa phương quy định chi tiết để bảo đảm linh hoạt; từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”; tăng tính thực tiễn, khả thi.

"Trong đó, giải quyết dứt điểm các “điểm nghẽn” do chồng chéo, mâu thuẫn giữa các văn bản; đẩy mạnh phân quyền, phân cấp, thực hiện phương châm “địa phương quyết - địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Bộ tập trung làm chính sách và pháp luật", ông Phan Tuấn Hùng nhấn mạnh.

Thủy Nguyễn - Tùng Đinh