Việt Nam bảo vệ tầng ô-dôn song hành với phát thải ròng bằng 0

Tính đến tháng 8/2025, Việt Nam đã ngăn ngừa phát thải khoảng 240 triệu tấn CO₂ tương đương nhờ quản lý, loại trừ các chất được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal.

Ngày 15/9, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) đã tổ chức Hội thảo quốc gia với chủ đề “Hoạt động bảo vệ tầng ô-dôn hướng tới chuyển đổi xanh: Thúc đẩy hợp tác liên chính phủ, hợp tác công – tư”.

Hội thảo do Thứ trưởng Lê Công Thành chủ trì, với sự tham gia của đại diện Quỹ Đa phương, các cơ quan quản lý thuộc bộ, ngành, địa phương; các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới, UNEP, ETP, GGGI, UNDP, ADB, GIZ…; các viện nghiên cứu, trường đại học, chuyên gia và doanh nghiệp trong các lĩnh vực liên quan.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành chia sẻ về quá trình Việt Nam tham gia Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal. Ảnh: Lê Minh Tuấn. 

Chung tay bảo vệ “tấm lá chắn” của Trái đất

Năm 2025 đánh dấu 40 năm các quốc gia đã thống nhất thông qua Công ước Vienna, mở ra kỷ nguyên hợp tác toàn cầu về bảo vệ tầng ô-dôn. Trên cơ sở đó, năm 1987, Nghị định thư Montreal ra đời và trở thành một trong những điều ước quốc tế về môi trường thành công nhất trong lịch sử.

Sau 40 năm nỗ lực hợp tác toàn cầu, đến nay nhân loại đã loại trừ 99% các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, đóng góp quan trọng cho sự phục hồi tầng ô-dôn – “lá chắn” bảo vệ sự sống trên trái Đất. Hội đồng đánh giá khoa học về Nghị định thư Montreal xác nhận tầng ô-dôn đang khôi phục theo lộ trình vào khoảng năm 2040 sẽ phục hồi về mức năm 1980.

Bà Tina Chondraki Birmpili, Trưởng Ban điều hành Quỹ Đa phương thi hành Nghị định thư Montreal cho biết, Ban điều hành Quỹ đã phê duyệt hỗ trợ cho 90 dự án tại Việt Nam và tiếp tục tiếp nhận các đề xuất mới. Ảnh: Lê Minh Tuấn.

Theo Thứ trưởng Bộ NN-MT Lê Công Thành, kết quả nỗ lực của thế giới đã giảm phát thải tương đương 135 tỷ tấn CO₂ từ năm 1990 đến nay, đóng góp khoảng 25% vào mục tiêu toàn cầu hạn chế mức tăng nhiệt độ trái Đất.

“Đây là minh chứng sống động cho thấy thành công của việc gắn kết khoa học, chính sách và hợp tác quốc tế để tạo nên những thành công to lớn trong việc bảo vệ sức khỏe con người, các hệ sinh thái và phát triển kinh tế - xã hội bền vững”, Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh.

Việt Nam tham gia Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal từ năm 1994. Trong hơn ba thập kỷ qua, với sự hỗ trợ tích cực của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Quỹ Đa phương thi hành Nghị định thư Montreal, Ngân hàng Thế giới, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc và các đối tác phát triển khác, Việt Nam đã loại trừ thành công nhiều chất làm suy giảm tầng ô-dôn, thực hiện quản lý, loại trừ HCFC, HFC theo đúng lộ trình cam kết. Sự hợp tác cũng đã hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang công nghệ thân thiện với khí hậu, thúc đẩy các giải pháp làm mát bền vững. Năm 2023, Việt Nam đã tham gia Cam kết làm mát toàn cầu.

Đại diện cơ quan quản lý, các tổ chức quốc tế, chuyên gia trong và ngoài nước cùng tham dự hội thảo. Ảnh: Lê Minh Tuấn. 

Những năm qua, Việt Nam đã nỗ lực hoàn thiện chính sách, pháp luật về bảo vệ tầng ô-dôn để quản lý hiệu quả hơn các chất được kiểm soát. Các quy định quốc tế đã được nội luật hóa trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 và các văn bản quy định chi tiết thi hành Luật, điển hình là Nghị định số 06/2022/NĐ-CP và Nghị định số 119/2025/NĐ-CP của Chính phủ. Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam quản lý hiệu quả và đồng bộ, gắn kết mục tiêu bảo vệ tầng ô-dôn với các ưu tiên quốc gia khác như quản lý phát thải khí nhà kính, thực hiện mục tiêu chuyển đổi xanh.

Thống kê từ Ban Thư ký ô-dôn quốc tế, tính đến tháng 8/2025, Việt Nam đã loại trừ khoảng 240 triệu tấn CO₂ tương đương từ các hoạt động quản lý, loại trừ các chất được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal. Thứ trưởng Lê Công Thành khẳng định, những kết quả cho thấy Việt Nam đã và đang triển khai đúng lộ trình thực hiện Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal và tích cực hợp tác, đồng hành với các quốc gia trên thế giới.

Thực hiện các mục tiêu quốc gia về khí hậu và môi trường

Bà Tina Chondraki Birmpili, Trưởng Ban điều hành Quỹ Đa phương thi hành Nghị định thư Montreal nhận định: Ở lĩnh vực làm lạnh, yêu cầu quản lý các môi chất lạnh ngày càng cao nhằm đáp ứng yêu cầu bảo vệ tầng ô-dôn và giảm phát thải khí nhà kính. Với Việt Nam, Quỹ Đa phương đã có quan hệ hợp tác bền chặt trong nhiều năm qua với 90 dự án được phê duyệt thực hiện, tổng giá trị khoảng 30 triệu USD. Hỗ trợ nhằm phát triển khung pháp lý và kỹ thuật để đáp ứng yêu cầu của Nghị định thư Montreal, giúp Việt Nam xây dựng chiến lược, kế hoạch quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và giảm phát thải khí nhà kính.

Gần đây, quỹ cũng đã đưa ra khoản hỗ trợ mới cho Kế hoạch hành động thực hiện bản bản Sửa đổi, bổ sung Kigali của Nghị định thư Montreal. Việt Nam là một trong những quốc gia sớm đề xuất kế hoạch này với các giải pháp tập trung vào sử dụng năng lượng hiệu quả, tiết kiệm. Hai bên sẽ tiếp tục làm việc cùng nhau để sớm phê duyệt các đề xuất trong thời gian tới.

Ông Lê Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ NN-MT) chia sẻ về nội dung bảo vệ tầng ô-dôn trong Luật Bảo vệ môi trường. Ảnh: Lê Minh Tuấn. 

Theo ông Lê Ngọc Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ NN-MT), Luật Bảo vệ môi trường hiện hành đã quy định cụ thể các nội dung về bảo vệ tầng ô-dôn tại Việt Nam. Về loại trừ tiêu thụ và sử dụng các chất, Luật quy định quản lý hoạt động sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, tiêu thụ và loại trừ các chất được kiểm soát trong khuôn khổ điều ước quốc tế về bảo vệ tầng ô-dôn mà Việt Nam là thành viên. Về quản lý các chất theo vòng đời bao gồm các quy định về thu gom, tái chế, tái sử dụng hoặc tiêu hủy các chất được kiểm soát trong thiết bị chứa chất này khi không còn sử dụng nữa. Mặt khác, Luật cũng quy định việc phát triển và ứng dụng công nghệ, thiết bị sử ụng các chất không làm suy giảm tầng ô-dôn, chất thân thiện khí hậu.

Trong giai đoạn tới, thực hiện Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn và các chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát giai đoạn 2024-2045, Việt Nam dự kiến giảm trực tiếp hơn 11 triệu tấn CO₂ tương đương từ hoạt động tiêu thụ các chất HFC. Nếu thực hiện các biện pháp bổ sung như quản lý thiết bị theo lộ trình hướng tới sử dụng các chất có chỉ số nóng lên toàn cầu thấp hoặc bằng 0; quản lý vòng đời thông qua thu gom, tái chế, tái sử dụng và tiêu hủy đúng cách; cùng với thúc đẩy các giải pháp làm mát bền vững, lượng phát thải khí nhà kính sẽ giảm hơn nhiều, góp phần thực hiện mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Ông Makoto Kato, Cố vấn trưởng Trung tâm Hợp tác Môi trường Hải ngoại Nhật Bản (OECC) chia sẻ về hoạt động quản lý vòng đời các chất được kiểm soát. Ảnh: Lê Minh Tuấn.

Các hoạt động bảo vệ tầng ô-dôn của Việt Nam không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho việc khôi phục tầng ô-dôn mà còn gắn kết chặt chẽ với các mục tiêu quốc gia khác. Việc kiểm soát và loại trừ các chất này đã được lồng ghép trong lộ trình giảm phát thải quốc gia, hỗ trợ thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) của Việt Nam nhằm đóng góp cho Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu toàn cầu.Quá trình chuyển đổi công nghệ, thu gom và tái chế môi chất lạnh mở ra cơ hội tham gia thị trường trao đổi tín chỉ carbon, tiếp cận các cơ chế tài chính quốc tế và huy động thêm nguồn lực cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ.

Thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục triển khai các nội dung về bảo vệ tầng ô-dôn, làm mát bền vững tại Chiến lược biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050; Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất được kiểm soát. Đồng thời, lồng ghép làm mát bền vững vào NDC cập nhật; bổ sung cơ chế, chính sách và các hướng dẫn về giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ô-dôn; các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về công trình xây dụng sử dụng năng lượng hiệu quả, tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng tối thiểu... Bên cạnh đó, việc huy động nguồn lực tài chính sẽ được đẩy mạnh, hướng tới thực hiện các dự án chuyển đổi công nghệ sử dụng các chất thân thiện khí hậu.

Chương trình gồm ba phiên thảo luận: Thực hiện Nghị định thư Montreal tại Việt Nam và đóng góp toàn cầu; Hợp tác liên chính phủ, công – tư trong bảo vệ tầng ô-dôn và làm mát bền vững; Công cụ hỗ trợ tuân thủ và triển khai Nghị định thư Montreal.  Đại diện cơ quan quản lý, các chuyên gia đã đánh giá toàn diện những nỗ lực của Việt Nam trong việc thực hiện các cam kết quốc tế về bảo vệ tầng ô-dôn, đồng thời, chia sẻ thông tin về các hình thức hợp tác song phương, đa phương và hợp tác công - tư trong quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính vì sự phát triển bền vững.  Trong khuôn khổ chương trình, một số doanh nghiệp tiên phong như Daikin, MZ Vina giới thiệu, đề xuất một số công cụ, giải pháp công nghệ, sáng kiến mới trong quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ô-dôn, chất gây hiệu ứng nhà kính. Qua đó, giúp doanh nghiệp Việt Nam có thêm thông tin, cơ hội để chủ động nắm bắt và tham gia tích cực vào tiến trình chuyển đổi xanh.

Khánh Ly