Hoàn thiện quy trình, mở rộng diện tích tham gia Đề án 1 triệu ha

Tổng kết mô hình thí điểm tham gia Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao vụ hè thu 2025 cho thấy hiệu quả giảm chi phí, giảm phát thải, nâng cao lợi nhuận.

Hiệu quả thiết thực từ các mô hình thí điểm

Ngày 15/9, tại phường Rạch Giá, tỉnh An Giang, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng UBND tỉnh An Giang tổ chức hội nghị tổng kết mô hình thí điểm sản xuất lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp vụ hè thu 2025. Hội nghị diễn ra dưới sự chủ trì của Thứ trưởng Trần Thanh Nam, với sự tham gia của lãnh đạo các tỉnh, thành ĐBSCL, đại diện doanh nghiệp, các tổ chức nông dân tham gia mô hình.

Ông Ngô Công Thức, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, cam kết tiếp tục chỉ đạo ngành nông nghiệp tham gia và mở rộng diện tích Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao như đã đăng ký. Ảnh: Trung Chánh. 

Ông Ngô Công Thức, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, cho biết, sau sáp nhập, An Giang trở thành địa phương dẫn đầu cả nước về diện tích và sản lượng lúa, với hơn 1,3 triệu ha gieo trồng, sản lượng ước đạt 8,8 triệu tấn. Tuy nhiên, sản xuất lúa hiện đối mặt nhiều khó khăn: tác động của biến đổi khí hậu, thời tiết bất thường, dịch bệnh gia tăng. Bên cạnh đó, chi phí đầu vào liên tục leo thang, trong khi giá lúa ít biến động, làm cho lợi nhuận của nông dân vẫn ở mức thấp. Các mô hình liên kết chuỗi giá trị còn hạn chế, thiếu bền vững.

Đồng hành cùng Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh (gọi tắt là Đề án 1 triệu ha lúa), đến nay An Giang đã có 351.000 ha tham gia. Trong đó, có trên 303.000 ha áp dụng từ 3-5 tiêu chí canh tác bền vững, gồm giảm giống, siết nước, giảm phân, giảm thuốc BVTV và thu gom rơm rạ khỏi đồng ruộng. Ngoài ra, Sở Nông nghiệp và Môi trưởng tỉnh, cùng các địa phương đã triển khai 89 mô hình trình diễn, với hơn 2.000 ha.

Kết quả tại 2 mô hình thí điểm sản xuất lúa theo quy trình Đề án 1 triệu ha tại xã Bình Thạnh Đông và xã Tân Hội, chi phí giảm bình quân hơn 4,1 triệu đồng/ha, năng suất tăng gần 0,8 tấn/ha, lợi nhuận nông dân tăng từ 5-8 triệu đồng/ha.

Cánh đồng thí điểm tham gia Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao vụ hè thu 2025 tại Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Thanh niên Phú Hòa, xã Tân Hội, tỉnh An Giang. Ảnh: Trung Chánh. 

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An chia sẻ: “Tiêu chí quan trọng nhất của Đề án chính là giảm chi phí đầu vào, hạ giá thành sản xuất, từ đó tăng thêm lợi nhuận cho nông dân. Thực tiễn cho thấy hiệu quả rõ rệt, vì vậy cần nhanh chóng nhân rộng diện tích để nhiều hộ tham gia và cùng hưởng lợi”.

Bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV, cho biết, vụ hè thu 2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai 11 mô hình theo Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL, với tổng diện tích trên 543 ha, thu hút 355 hộ tham gia.

Các hộ nông dân đã giảm 50-65% lượng giống gieo sạ, giảm trên 31% phân đạm, cắt giảm từ 1-3 lần phun thuốc, đồng thời quản lý nước hiệu quả và thu gom toàn bộ rơm rạ để tái sử dụng. Nhờ đó, giá thành sản xuất giảm từ 326-1.052 đồng/kg lúa tươi, lợi nhuận đạt từ 14,5-36,3 triệu đồng/ha, cao hơn đối chứng ngoài mô hình từ 4,6-15,8 triệu đồng/ha. Những kết quả này cho thấy, mô hình đã khẳng định tính hiệu quả, tạo đà để mở rộng trên quy mô lớn hơn trong các vụ tiếp theo.

Hoàn thiện quy trình để mở rộng diện tích

Theo thống kê, đến nay diện tích áp dụng Đề án 1 triệu ha lúa tại ĐBSCL đạt 354.840 ha, gấp gần 2 lần kế hoạch ban đầu, với hơn 200.000 hộ đã áp dụng ít nhất một tiêu chí canh tác bền vững. Đây là tín hiệu lạc quan cho mục tiêu hình thành vùng sản xuất lúa hàng hóa bền vững của cả vùng ĐBSCL.

Ông Nguyễn Thái Bình (bên phải), Tổng Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An, giới thiệu gạo hữu cơ giảm phát thải từ mô hình tham gia Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Ảnh: Trung Chánh.

Tại hội nghị, Bộ Nông nghiệp và Môi trường công bố dự thảo sửa đổi Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Nội dung tập trung vào giảm lượng giống gieo sạ, cắt giảm phân bón và thuốc BVTV, quản lý nước tưới tiết kiệm, đồng thời xử lý và tận dụng phụ phẩm rơm rạ để giảm phát thải khí nhà kính. Điểm mới là bổ sung hướng dẫn kỹ thuật phù hợp từng tiểu vùng sinh thái, khuyến khích cơ giới hóa, chuyển đổi số trong sản xuất và kết nối chặt chẽ với doanh nghiệp tiêu thụ.

Theo đó, quy trình mới được xây dựng dựa trên ý kiến đóng góp từ địa phương, hợp tác xã và doanh nghiệp, bảo đảm phù hợp thực tế và yêu cầu thị trường. Đây là cơ sở quan trọng để các địa phương mở rộng diện tích canh tác xanh, góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân và gia tăng sức cạnh tranh cho hạt gạo Việt Nam.

Phát biểu kết luận, Thứ trưởng Trần Thanh Nam khẳng định: “Các mô hình thí điểm cho thấy chi phí giảm, năng suất tăng, phát thải giảm, lợi nhuận tăng. Quan trọng hơn là nông dân đã thay đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp. Khi được nhân rộng, đây sẽ là 'chìa khóa' để xây dựng nền nông nghiệp hiện đại, bền vững, khẳng định thương hiệu gạo Việt Nam trên trường quốc tế”.

Thứ trưởng Trần Thanh Nam chỉ đạo các địa phương cần tiếp tục nhân rộng mô hình trong vụ đông xuân 2025-2026, đảm bảo quy mô sản xuất lớn, đẩy mạnh ứng dụng cơ giới hóa, chuyển đổi số trong nông nghiệp. Đồng thời, chú trọng tập huấn cho nông dân, hợp tác xã và đội ngũ cán bộ khuyến nông cộng đồng. Đặc biệt, cần tạo điều kiện để doanh nghiệp cùng đồng hành từ đầu vào đến bao tiêu đầu ra.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam chỉ đạo các địa phương cần tiếp tục nhân rộng mô hình tham gia Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao trong vụ đông xuân 2025-2026. Ảnh: Trung Chánh. 

Thực hiện thành công Đề án 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp, gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030 không chỉ là bước đi tất yếu trong tái cơ cấu ngành lúa gạo, mà còn là tiền đề quan trọng để xây dựng thương hiệu gạo Việt vững vàng trên thị trường quốc tế. Khi sản xuất được tổ chức theo quy trình chuẩn, gắn với tiêu chuẩn môi trường và đáp ứng yêu cầu người tiêu dùng toàn cầu, hạt gạo Việt sẽ có vị thế xứng đáng, mang lại lợi ích kép: vừa bảo vệ môi trường, vừa nâng cao đời sống nông dân.

Niềm tin ấy càng rõ nét hơn khi ngay trong mô hình thí điểm, nhiều hộ nông dân chia sẻ đã “nhẹ gánh” vì tiết giảm chi phí, đồng thời an tâm do đầu ra gắn với doanh nghiệp. Đó chính là nền tảng để xây dựng một nền nông nghiệp xanh, thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu, từ những cánh đồng xanh vùng ĐBSCL vươn ra thế giới.

Theo Viện Môi trường Nông nghiệp, tại các mô hình thí điểm ở ĐBSCL, quy trình MRV (viết tắt của Measurement, Reporting, Verification - nghĩa là Đo lường, Báo cáo và Thẩm định) được áp dụng để theo dõi chế độ nước, quản lý rơm rạ, sử dụng phân bón, giúp giảm phát thải khí nhà kính. Về giảm phát thải, trung bình giảm được 3,7 tấn khí CO2 tương đương/ha. Kết quả bước đầu khẳng định hiệu quả và tính khả thi của mô hình, hướng tới mục tiêu phát triển 1 triệu ha chuyên lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL.

Đ.T.Chánh