Chuyển đổi số nông thôn - Hình thành xã nông thôn số

Trong tiến trình phát triển quốc gia, chuyển đổi số đang được coi là “chìa khóa” để Việt Nam rút ngắn khoảng cách phát triển, hội nhập với thế giới. Nếu như đô thị là nơi khởi nguồn của các ứng dụng công nghệ, thì nay, làn sóng chuyển đổi số đã lan tỏa mạnh mẽ về nông thôn. Từ những phiên chợ online của bà con vùng cao, đến sàn thương mại điện tử đưa nông sản đến tay người tiêu dùng trong và ngoài nước, từ dịch vụ công trực tuyến ngay tại trụ sở xã, đến lớp học trực tuyến cho trẻ em miền núi – tất cả đang từng bước hiện thực hóa khái niệm “xã nông thôn số”.

Bước sang giai đoạn 2026–2030, Việt Nam đặt mục tiêu hình thành xã nông thôn số toàn diện: nơi người dân được tiếp cận dịch vụ công trực tuyến, thương mại điện tử, giáo dục và y tế số; nơi hạ tầng số phủ khắp, dữ liệu được kết nối, sinh kế gắn liền với kinh tế số; và trên hết, người dân thực sự là trung tâm của chuyển đổi số.

Nền tảng từ giai đoạn 2021–2025

Trong 5 năm qua, chuyển đổi số ở nông thôn đã đạt nhiều kết quả quan trọng, tạo nền tảng để bước vào giai đoạn mới:

- Hơn 40% số xã đã cung cấp dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, 4, giúp người dân giải quyết thủ tục hành chính ngay trên máy tính hoặc điện thoại, tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại.

- Trên 2.500 mô hình chuyển đổi số trong nông nghiệp được triển khai, từ hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản bằng QR code, quản lý hợp tác xã bằng phần mềm, đến ứng dụng IoT (cảm biến, thiết bị đo) trong sản xuất nông nghiệp.

- Hàng nghìn sản phẩm OCOP đã được đưa lên các sàn thương mại điện tử như Postmart, Voso, Shopee, Lazada, mở ra thị trường rộng lớn hơn cho nông sản vùng sâu, vùng xa.

- Nhiều mô hình “làng số” bước đầu được hình thành: người dân biết sử dụng smartphone để thanh toán điện tử, tham gia bán hàng trực tuyến, tra cứu thông tin sản xuất.

Những thành tựu này cho thấy, chuyển đổi số nông thôn không còn là khái niệm xa vời, mà đã bước đầu đi vào thực tiễn, tạo sự thay đổi trong tư duy và cách làm kinh tế, quản lý xã hội ở nông thôn.

Định hướng hình thành “xã nông thôn số” giai đoạn 2026-2030

Tầm nhìn 5 năm tới, Chính phủ đặt mục tiêu: 100% xã nông thôn có hạ tầng số cơ bản, dịch vụ công trực tuyến, nông nghiệp số và cộng đồng số.

- Hạ tầng số phủ khắp

Internet băng rộng cố định và di động 4G/5G sẽ được phủ kín toàn bộ các xã, kể cả vùng sâu, vùng xa, hải đảo.

Hạ tầng trung tâm dữ liệu cấp huyện, tỉnh được kết nối đồng bộ với hệ thống dữ liệu quốc gia.

- Dịch vụ công trực tuyến toàn diện

Mọi thủ tục hành chính cấp xã sẽ được thực hiện trên môi trường số, giảm thiểu giấy tờ, công khai minh bạch.

Người dân có thể nộp hồ sơ, theo dõi tiến độ và nhận kết quả trực tuyến, ngay tại nhà.

- Cơ sở dữ liệu kết nối

Dữ liệu dân cư được liên thông với hệ thống an sinh xã hội, y tế, giáo dục, giúp quản lý và hỗ trợ chính sách chính xác, kịp thời.

Ứng dụng thẻ căn cước công dân gắn chip và định danh điện tử được mở rộng tới mọi người dân nông thôn.

- Nông nghiệp số - thương mại điện tử

Nông nghiệp ứng dụng IoT, trí tuệ nhân tạo (AI), big data trong sản xuất: theo dõi thời tiết, tưới tiêu tự động, giám sát chất lượng đất, giống, phân bón.

Nông sản được số hóa toàn bộ quy trình: từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ qua thương mại điện tử, logistics thông minh.

Hình thành chuỗi giá trị số gắn với sản phẩm OCOP, du lịch nông thôn, dịch vụ nông nghiệp.

Người dân - trung tâm của chuyển đổi số

Không chỉ là hạ tầng hay công nghệ, người dân mới chính là trung tâm của xã nông thôn số.

- Đào tạo kỹ năng số cho hàng triệu nông dân: từ kỹ năng sử dụng smartphone, ngân hàng số, ứng dụng thanh toán điện tử, đến kỹ năng tham gia sàn thương mại điện tử.

- Khuyến khích thế hệ trẻ nông thôn trở thành “hạt nhân số”: mang tri thức công nghệ về quê hương, hỗ trợ gia đình và cộng đồng chuyển đổi.

- Hình thành mô hình “làng số”, “hợp tác xã số”: cả cộng đồng cùng chuyển đổi, từ sản xuất đến tiêu dùng, không ai bị bỏ lại phía sau.

Thực tế đã chứng minh: khi người dân biết sử dụng công nghệ, chính họ sẽ là lực lượng sáng tạo, tìm ra cách ứng dụng phù hợp nhất với điều kiện địa phương.

Ý nghĩa chiến lược của xã nông thôn số

Việc hình thành xã nông thôn số mang nhiều tầng ý nghĩa:

- Minh bạch, thuận tiện trong dịch vụ công: người dân tiếp cận nhanh hơn, giảm chi phí, thời gian, đồng thời hạn chế tiêu cực.

- Tạo cơ hội việc làm mới: nông sản số, du lịch trực tuyến, dịch vụ số nông thôn sẽ mở ra hàng triệu cơ hội việc làm cho thanh niên.

- Thu hẹp khoảng cách nông thôn  thành thị: người dân nông thôn được hưởng thành quả chuyển đổi số quốc gia một cách công bằng.

- Thích ứng biến đổi khí hậu và hội nhập quốc tế: nông nghiệp số giúp quản lý rủi ro tốt hơn, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản trên thị trường toàn cầu.

Tầm nhìn xa hơn: Nông thôn thông minh, bền vững

Giai đoạn 2026–2030 sẽ đặt nền móng cho tầm nhìn xa hơn  đến năm 2045, hình thành nông thôn thông minh, bền vững:

- 100% nông sản có truy xuất nguồn gốc toàn cầu.

- Thương mại điện tử trở thành kênh tiêu thụ chính của sản phẩm nông thôn.

- Mỗi xã là một trung tâm dịch vụ số, nơi người dân vừa sản xuất, vừa giao dịch, vừa học tập, khám chữa bệnh từ xa.

- Thu nhập bình quân nông thôn tiệm cận đô thị, không còn khoảng cách lớn về mức sống.

Đây chính là bước chuẩn bị để nông thôn Việt Nam hòa nhập vào “dòng chảy toàn cầu” - nơi công nghệ không còn là đặc quyền của đô thị, mà là tài sản chung của toàn dân.

“Chuyển đổi số nông thôn – Hình thành xã nông thôn số” không chỉ là một mục tiêu công nghệ, mà còn là một chiến lược phát triển xã hội. Đó là hành trình đưa người dân nông thôn trở thành công dân số, có quyền và cơ hội bình đẳng trong kỷ nguyên số; là bước tiến để rút ngắn khoảng cách phát triển nông thôn – thành thị; là cách để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng xây dựng nông thôn xanh, thông minh, bền vững. Với nền tảng 2021–2025, quyết tâm chính trị giai đoạn 2026–2030 và sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cùng khát vọng vươn lên của chính người dân, xã nông thôn số sẽ không còn là khái niệm trên giấy, mà sẽ trở thành hiện thực sống động ở khắp các làng quê Việt Nam.

CTTĐT