Nông thôn mới kiểu mẫu: Gắn với du lịch, OCOP, đô thị hóa xanh

Nếu giai đoạn 2010–2020 là thời kỳ đặt nền móng, 2021–2025 là giai đoạn mở rộng và nâng chất, thì giai đoạn 2026–2030 sẽ bước sang một tầm cao mới: xây dựng nông thôn mới (NTM) kiểu mẫu. Không chỉ dừng lại ở việc đạt chuẩn, nông thôn kiểu mẫu hướng tới sự phát triển bền vững, gắn chặt với Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), du lịch nông thôn và xu thế đô thị hóa xanh. Đây chính là tầm nhìn chiến lược đưa nông thôn Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mực quốc tế, vừa giữ gìn bản sắc, vừa hội nhập và phát triển..

Nông thôn mới kiểu mẫu - tiêu chuẩn cao hơn

Tính đến tháng 6/2025, cả nước đã có 1.007 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, chiếm 12,3% tổng số xã. Con số này khẳng định những bước đi đầu tiên vững chắc trong việc hình thành các mô hình nông thôn tiên tiến. Tuy nhiên, giai đoạn tới yêu cầu phải có bộ tiêu chí kiểu mẫu mới, không chỉ “cao hơn” về con số, mà còn sâu hơn về chất lượng phát triển.

Bộ tiêu chí NTM kiểu mẫu giai đoạn 2026–2030 dự kiến nhấn mạnh vào bốn trụ cột:

- Môi trường xanh, sạch, đẹp: hệ thống xử lý rác thải, nước thải đồng bộ, cảnh quan nông thôn hài hòa với thiên nhiên.

- Hạ tầng văn minh, đồng bộ: giao thông, điện, nước, trường học, trạm y tế và hạ tầng số phủ khắp.

- Văn hóa – xã hội tiên tiến, gắn bảo tồn bản sắc: giữ gìn phong tục, làng nghề, di sản địa phương, song hành với đời sống hiện đại.

- Kinh tế nông thôn đa dạng, bền vững: nông nghiệp công nghệ cao, dịch vụ, du lịch, sản xuất OCOP, năng lượng tái tạo.

Nói cách khác, nông thôn kiểu mẫu không chỉ là “xã đạt chuẩn +”, mà là “xã phát triển bền vững, hài hòa, hiện đại nhưng giàu bản sắc”.

Gắn với Chương trình OCOP – tạo thương hiệu địa phương

Một trong những mũi nhọn quan trọng của nông thôn kiểu mẫu là gắn với Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP).

Đến năm 2025, cả nước đã có hơn 9.800 sản phẩm OCOP được công nhận, trong đó nhiều sản phẩm đã vươn ra thị trường quốc tế.

Giai đoạn 2026–2030, định hướng phát triển OCOP theo chuỗi giá trị: từ sản xuất – chế biến – phân phối – dịch vụ du lịch, thay vì dừng ở sản phẩm đơn lẻ.

Nhiều xã NTM kiểu mẫu sẽ xây dựng thương hiệu địa phương: làng nghề truyền thống gắn du lịch trải nghiệm, sản phẩm nông sản đặc hữu kết hợp thương mại điện tử, dịch vụ văn hóa cộng đồng.

Điển hình như các sản phẩm chè Thái Nguyên, cà phê Buôn Ma Thuột, gốm Bát Tràng, nước mắm Phú Quốc – tất cả không chỉ mang giá trị kinh tế, mà còn trở thành biểu tượng văn hóa, khẳng định bản sắc vùng miền.

Du lịch nông thôn - động lực mới

Song hành với OCOP, du lịch nông thôn nổi lên như một động lực phát triển mới.

Đến nay, Việt Nam đã hình thành hơn 3.200 mô hình du lịch cộng đồng (homestay, farmstay, làng văn hóa), tạo việc làm và thu nhập mới cho hàng vạn hộ dân.

Giai đoạn 2026–2030, mục tiêu phát triển 10.000 điểm du lịch nông thôn, kết nối với sản phẩm OCOP và hệ thống đô thị xanh.

Một số mô hình điển hình: Sa Pa (Lào Cai) với du lịch cộng đồng người Mông, Dao; Mai Châu (Hòa Bình) với bản Lác, bản Pom Coọng; Cồn Sơn (Cần Thơ) với du lịch sông nước; Trà Quế (Quảng Nam) với du lịch làng rau gắn ẩm thực.

Du lịch nông thôn không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn góp phần bảo tồn di sản, giữ gìn môi trường và lan tỏa giá trị văn hóa. Đây chính là “ngành công nghiệp xanh” đặc thù của nông thôn Việt Nam.

Đô thị hóa xanh - xu thế tất yếu

Một đặc trưng quan trọng của giai đoạn tới là đô thị hóa xanh. Nếu không kiểm soát, đô thị hóa sẽ phá vỡ cảnh quan và lối sống nông thôn. Nhưng nếu đi đúng hướng, quá trình này sẽ trở thành đòn bẩy phát triển bền vững.

- Nhà ở sinh thái, năng lượng tái tạo, giao thông xanh sẽ là tiêu chí bắt buộc trong quy hoạch.

- Các xã NTM kiểu mẫu sẽ trở thành hạt nhân phát triển đô thị xanh, kết nối chặt chẽ nông thôn – đô thị, hình thành “cực tăng trưởng mới”.

- Tầm nhìn đến 2030: nhiều xã kiểu mẫu sẽ trở thành “vùng ven đô hiện đại”, xanh – thông minh – bền vững, nhưng vẫn giữ được bản sắc làng quê Việt.

Ý nghĩa chiến lược của nông thôn kiểu mẫu

Việc phát triển nông thôn kiểu mẫu gắn với OCOP, du lịch và đô thị hóa xanh mang nhiều tầng ý nghĩa:

- Kinh tế: đa dạng hóa sinh kế, tăng thu nhập, giảm phụ thuộc vào nông nghiệp truyền thống.

- Xã hội: nâng cao chất lượng sống, dịch vụ công, văn hóa – giáo dục – y tế đồng bộ.

- Môi trường: bảo đảm cảnh quan, sinh thái, hướng tới Net Zero.

- Văn hóa: bảo tồn bản sắc địa phương trong tiến trình hiện đại hóa.

Quan trọng hơn, đây là cách để phong trào NTM tiến lên tầm cao mới, không chỉ dừng ở con số xã đạt chuẩn, mà là xây dựng những cộng đồng nông thôn kiểu mẫu - mẫu mực cho phát triển nông thôn thế kỷ XXI.

Nông thôn mới kiểu mẫu gắn với OCOP, du lịch và đô thị hóa xanh là hình mẫu phát triển tất yếu của Việt Nam trong giai đoạn tới. Đây là con đường giúp nông thôn Việt Nam vừa giữ được hồn quê, vừa hội nhập quốc tế; vừa nâng cao đời sống nhân dân, vừa phát triển bền vững. Khi mỗi xã, mỗi làng quê đều có sản phẩm OCOP đặc trưng, điểm du lịch hấp dẫn, cảnh quan xanh sạch đẹp và hạ tầng đồng bộ, thì nông thôn Việt Nam sẽ không còn là “vùng trũng” phát triển, mà sẽ trở thành không gian sống lý tưởng, động lực tăng trưởng mới và điểm đến văn hóa của thế giới.

CTTĐT