Trong khi thuốc lá điện tử ngày càng len lỏi sâu vào đời sống học đường với hình ảnh “hiện đại, ít độc hại”, thì thực tế, đây lại là mối đe dọa nghiêm trọng với sức khỏe và tương lai của thanh thiếu niên.
Theo Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), sự thiếu hiểu biết, tâm lý tò mò cùng chiêu trò tiếp thị tinh vi đang khiến nhiều bạn trẻ sa vào con đường nghiện nicotine, thậm chí đối mặt với những biến chứng nguy hiểm, có thể tử vong.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Thu Hương (Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá) cho biết, thuốc lá điện tử chứa hàm lượng nicotine cao, gây nghiện mạnh, ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thần kinh, đặc biệt ở người trẻ. Không ít sản phẩm còn bị lợi dụng để pha trộn ma túy, gây ngộ độc, rối loạn tâm thần, thậm chí suy đa tạng.
Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá đang phối hợp cùng các đơn vị tổ chức nhiều chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng.Một trường hợp tại TP.HCM từng khiến dư luận bàng hoàng: một cô gái trẻ bị ngừng tim, hôn mê sâu sau gần hai năm sử dụng thuốc lá điện tử thường xuyên. Dù may mắn qua khỏi, nhưng đó là lời cảnh báo rõ ràng về hậu quả của thói quen tưởng chừng “vô hại” này.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo, các hóa chất trong thuốc lá điện tử có thể sinh ra khí độc như nicotine, aldehyde, acrolein và kim loại nặng – nguyên nhân gây tổn thương phổi cấp (EVALI), rối loạn nhịp tim, viêm phổi lipid hay bệnh phổi bỏng ngô. Việt Nam hiện ghi nhận khoảng 40.000 ca tử vong mỗi năm do thuốc lá, con số có thể tăng lên 70.000 ca vào năm 2030 nếu không có biện pháp kiểm soát mạnh mẽ.
Đáng lo ngại, tỷ lệ học sinh, sinh viên sử dụng thuốc lá điện tử đang tăng nhanh. Kết quả khảo sát tại 11 tỉnh, thành năm 2023 cho thấy, 8,1% học sinh từ 13-17 tuổi đã từng hút thuốc lá điện tử, trong đó nữ sinh chiếm 4,3%. Các thiết bị vape được thiết kế tinh vi như bút viết, USB hay dây đeo cổ, khiến việc phát hiện trong trường học trở nên khó khăn.
Nhiều bạn trẻ bị thu hút bởi hương vị trái cây, kẹo, trà sữa - chiêu thức quảng cáo đánh trúng tâm lý tò mò và khát vọng thể hiện bản thân. Theo Bộ Y tế và Bộ Giáo dục và Đào tạo, có đến 35,7% học sinh bị phơi nhiễm khói thuốc thụ động trong môi trường học đường.
Trước nguy cơ lan rộng của thuốc lá thế hệ mới, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết cấm hoàn toàn sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ ngày 1/1/2025. Hành vi vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu cấu thành buôn bán hàng cấm.
Thạc sĩ Trần Trọng Đại, Bí thư Đoàn Thanh niên Trường Đại học Luật Hà Nội, nhận định: “Các hãng thuốc lá đang nhắm vào sinh viên như một thị trường tiềm năng. Nhiều bạn sử dụng mà không hề biết trong đó chứa những chất độc hại. Chúng tôi đang đẩy mạnh tuyên truyền để sinh viên hiểu và chủ động nói không với thuốc lá điện tử”.
Từ góc độ y học, PGS.TS Phan Thu Phương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp – Bệnh viện Bạch Mai cho biết, chỉ sau 7 giây hút thuốc, nicotine đã tác động đến hệ thần kinh trung ương, tạo cảm giác khoái cảm và dẫn đến nghiện. Ở lứa tuổi học sinh, sinh viên, đây là giai đoạn phát triển mạnh về thể chất và tâm lý, nicotine có thể gây tổn thương tế bào thần kinh gốc, ảnh hưởng trí nhớ, cảm xúc, hành vi và khả năng học tập lâu dài.
Để ngăn chặn làn sóng nghiện nicotine trong giới trẻ, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá đang phối hợp với các đơn vị triển khai nhiều chiến dịch truyền thông, cung cấp thông tin khoa học và bằng chứng xác thực về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Thông điệp được nhấn mạnh: “Đừng để sự tò mò khiến tuổi trẻ phải đánh đổi bằng sức khỏe và tương lai”.
Các hoạt động truyền thông hướng tới kêu gọi học sinh, sinh viên hành động tích cực, cùng lan tỏa thông điệp “Thuốc lá, dù truyền thống hay điện tử đều nguy hại cho sức khỏe, cho cộng đồng và cho tương lai của chính bạn”.