Đảng bộ Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam phải trở thành hạt nhân đổi mới trong nông nghiệp xanh

Tái định hình vai trò viện nghiên cứu trong thời kỳ chuyển đổi

Phát biểu chỉ đạo tại Đại hội Đảng bộ Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam (VAAS) nhiệm kỳ 2025-2030, đồng chí Hoàng Trung, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định đây là thời điểm Viện cần bước ra khỏi khuôn khổ của một đơn vị nghiên cứu kỹ thuật đơn thuần để trở thành hạt nhân trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nông nghiệp quốc gia.

Theo đồng chí, yêu cầu phát triển nông nghiệp hiện không chỉ là sản xuất hiệu quả, mà còn phát triển xanh, tuần hoàn và phát thải thấp, hướng đến lợi ích của người dân, môi trường và các thế hệ tương lai. Trong bối cảnh đó, Đảng, Nhà nước và Chính phủ đặc biệt đặt kỳ vọng vào vai trò dẫn dắt của khoa học công nghệ, mà VAAS được xác định là lực lượng nòng cốt.

Đánh giá nhiệm kỳ 2020-2025, Thứ trưởng ghi nhận Đảng bộ Viện đã lãnh đạo hoàn thành toàn diện các mục tiêu, vượt qua nhiều khó khăn từ dịch bệnh, sắp xếp tổ chức, đến chuyển đổi cơ chế tài chính. Viện đã khẳng định vai trò trung tâm trong nghiên cứu, chọn tạo giống cây trồng, chuyển giao kỹ thuật nông nghiệp và hỗ trợ sản xuất ở nhiều địa phương.

Công tác xây dựng đảng được duy trì nền nếp. Viện đã kết nạp thêm 107 đảng viên, tiếp nhận hai đảng bộ địa phương, kiện toàn hệ thống tổ chức đảng và tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ.

Viện đã thực hiện tinh gọn 51 tổ chức cấp phòng, (hơn 20%), vượt mục tiêu Nghị quyết 19 đề ra. Đội ngũ cán bộ khoa học tiếp tục được đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao chất lượng, với gần 1.200 thạc sĩ, tiến sĩ, trong đó có 17 giáo sư và phó giáo sư.

Tuy nhiên, đồng chí Hoàng Trung cũng thẳng thắn chỉ ra những tồn tại cần khắc phục: chất lượng nghiên cứu chưa đồng đều, thiếu sản phẩm đột phá; mô hình tổ chức chưa phân định rõ giữa nghiên cứu cơ bản, ứng dụng và tư vấn chính sách; sự gắn kết giữa nghiên cứu và doanh nghiệp còn lỏng lẻo; nguồn nhân lực chất lượng cao thiếu hụt và hiện tượng chảy máu chất xám chưa được ngăn chặn hiệu quả.

Cơ chế tự chủ tài chính còn nhiều vướng mắc, nhất là trong việc khai thác tài sản công là kết quả nghiên cứu như giống cây, thiết bị thí nghiệm, quy trình công nghệ. Việc tiếp cận nguồn vốn quốc tế vẫn gặp khó do hạn chế về thể chế và đội ngũ chuyên trách dự án.

Kết nối chuỗi giá trị, giữ chân người tài và số hóa viện nghiên cứu

Định hướng nhiệm kỳ tới, đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy chỉ đạo Đảng bộ Viện xác lập rõ mục tiêu. Đó là, chuyển đổi mô hình hoạt động thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nông nghiệp. Viện không đơn thuần sản xuất tri thức, mà phải là đầu mối kết nối doanh nghiệp, HTX, nông dân và các nguồn lực quốc tế.

Theo Thứ trưởng, để thực sự trở thành hạt nhân dẫn dắt hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, Đảng bộ VAAS cần xác lập một chiến lược phát triển mang tầm dài hạn, gắn chặt với các yêu cầu chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. Việc tái cấu trúc hệ thống các viện nghiên cứu cần được thực hiện đồng bộ, tránh tình trạng phân tán, chồng chéo chức năng như hiện nay. Mỗi viện trực thuộc phải có một sứ mệnh rõ ràng, phục vụ một vùng sinh thái hoặc chuỗi giá trị cụ thể.

Chuyển hướng từ nghiên cứu phân tán sang các chương trình mục tiêu quốc gia, như phát triển giống cây trồng chịu hạn, ứng dụng công nghệ sinh học, AI, và tính toán tín chỉ các-bon trong sản xuất, được xem là chìa khóa để VAAS không tụt lại trong bối cảnh mới. Theo đồng chí Thứ trưởng, các sản phẩm nghiên cứu không chỉ cần tính khoa học mà phải gắn chặt với thị trường, giải quyết được các bài toán của người dân và doanh nghiệp.

Đồng chí Hoàng Trung yêu cầu Viện đóng vai trò trung tâm kết nối trong tam giác “nghiên cứu - doanh nghiệp - vùng nguyên liệu”, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đưa sản phẩm từ phòng thí nghiệm đến đồng ruộng một cách nhanh nhất và hiệu quả nhất. Những mô hình như vậy, nếu được tổ chức tốt, sẽ trở thành động lực lan tỏa cho toàn ngành.

Một trọng tâm khác là phát triển nhân lực. Thứ trưởng cho rằng, để giữ chân được người tài, nhất là các cán bộ trẻ được đào tạo ở nước ngoài, Viện phải có cơ chế sử dụng và đãi ngộ minh bạch, cạnh tranh và thực chất. Các phương thức đánh giá, tuyển chọn cũng cần dựa trên hiệu quả nghiên cứu và khả năng chuyển giao, thay vì dựa vào thâm niên hay bằng cấp hình thức.

Chuyển đổi số phải được coi là yêu cầu tất yếu. VAAS cần nhanh chóng xây dựng hệ thống dữ liệu tích hợp, nền tảng quản lý hiện đại và truy xuất minh bạch. Một “viện số” không chỉ giúp nâng cao hiệu suất nghiên cứu mà còn tăng khả năng kết nối với các mạng lưới đổi mới toàn cầu, điều kiện tiên quyết để nông nghiệp Việt Nam không đứng ngoài cuộc chơi quốc tế.

Thực chất trong tổ chức, đồng bộ trong hành động

Trình bày báo cáo chính trí tại Đại hội, đồng chí Nguyễn Quốc Hùng, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy VAAS, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Rau quả cho biết, trong nhiệm kỳ 2020–2025, Đảng ủy VAAS đã thể hiện vai trò hạt nhân lãnh đạo toàn diện.

Với 79 nghị quyết điều hành và chuyên đề, Đảng ủy VAAS đã phối hợp đồng bộ với Ban Giám đốc trong xây dựng định hướng nghiên cứu, điều chỉnh tổ chức và tháo gỡ các vướng mắc trong công tác quản lý. Các cuộc họp liên tịch diễn ra thường xuyên, trở thành không gian đối thoại thực chất giữa tổ chức Đảng và bộ máy hành chính.

Trung bình mỗi năm, toàn hệ thống triển khai hơn 160 nhiệm vụ khoa học cấp Nhà nước và Bộ, hàng trăm nhiệm vụ cấp địa phương và hợp tác quốc tế. Giá trị làm lợi từ kết quả nghiên cứu khoa học của Viện ước đạt trên 60.000 tỷ đồng mỗi năm, trong đó giống cây trồng chiếm hơn 90%. 

Thành tựu nổi bật của Viện là đóng góp trực tiếp vào các ngành hàng xuất khẩu chủ lực như lúa gạo, rau quả, cà phê, hạt điều, hồ tiêu... Giai đoạn 2020-2025, 165 giống cây trồng được công bố lưu hành; hơn 24 tiến bộ kỹ thuật và gần 90 quy trình kỹ thuật được triển khai; VAAS duy trì và làm trẻ hóa hơn 36.000 mẫu nguồn gen thực vật nông nghiệp. 

Hoạt động hợp tác quốc tế được mở rộng với 87 nhiệm vụ triển khai, tổng kinh phí đạt trên 684 tỷ đồng. Công tác đào tạo tiến sĩ duy trì ổn định, với hơn 75 nghiên cứu sinh được công nhận học vị trong nhiệm kỳ, cùng nhiều đề tài gắn với dự án quốc tế. VAAS cũng đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động học thuật và truyền thông khoa học, xây dựng cơ sở dữ liệu mở và ra mắt kênh kỹ thuật cây trồng trên nền tảng số.

Công tác tổ chức cán bộ được triển khai đồng bộ, trong đó có kiện toàn 12 chi, đảng bộ trực thuộc, phân công kiêm nhiệm giữa bí thư đảng ủy và người đứng đầu đơn vị hành chính. Việc phát triển đảng viên mới được thực hiện có trọng tâm, gắn với nâng cao chất lượng sinh hoạt và công tác đào tạo lý luận chính trị.

Tiếp nối, đồng chí Nguyễn Hồng Sơn, Bí thư Đảng ủy, Giám đốc VAAS trình bày báo cáo kiểm điểm của Ban Chấp hành nhiệm kỳ 2020-2025. Báo cáo nhấn mạnh vai trò đoàn kết, gương mẫu và thống nhất trong lãnh đạo, chỉ đạo, cũng như thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế cần khắc phục trong thời gian tới.

Theo đồng chí Sơn, phần lớn các nghị quyết của Đảng ủy được thể chế hóa thành chương trình hành động cụ thể, nhưng việc tổng kết, đánh giá rút kinh nghiệm ở một số lĩnh vực còn thiếu đồng bộ. Công tác kiểm tra, giám sát chưa toàn diện ở một vài tổ chức cơ sở; chất lượng sinh hoạt chi bộ và việc học tập theo Chỉ thị 05 ở một số đơn vị còn hình thức.

Dù vậy, những thành tựu đạt được cho thấy vai trò định hướng chiến lược và điều hành hiệu quả của cấp ủy, đặc biệt trong việc duy trì tốc độ tăng trưởng khoa học công nghệ, ổn định tổ chức và tạo dựng môi trường nghiên cứu kỷ cương, dân chủ. Các đồng chí trong Ban Chấp hành đều giữ vững phẩm chất chính trị, có bản lĩnh và đạo đức công vụ, không có trường hợp vi phạm kỷ luật trong nhiệm kỳ.

Hướng tới nhiệm kỳ 2025-2030, Đảng bộ VAAS xác định 3 nhóm nhiệm vụ trọng tâm: Hoàn thiện cơ cấu tổ chức đảng theo hướng nhất thể hóa; Nâng cao chất lượng sinh hoạt và xây dựng khối đoàn kết trong toàn hệ thống; Chú trọng chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho cán bộ, đảng viên và người lao động.

Phát huy truyền thống hơn nửa thế kỷ đồng hành cùng nền nông nghiệp, Đảng bộ VAAS bước vào nhiệm kỳ mới với yêu cầu cao hơn, vừa duy trì vị thế là lực lượng khoa học đầu ngành, vừa trở thành đầu mối kết nối hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp. Để thực hiện được điều đó, công tác đảng không chỉ giữ vai trò là nền tảng chính trị, tư tưởng, mà còn là động lực tổ chức, hành động.

Như tinh thần chỉ đạo của đồng chí Thứ trưởng Hoàng Trung, việc chuyển từ “nghiên cứu kỹ thuật” sang “hệ sinh thái đổi mới” được Đảng bộ VAAS xác định là cuộc chuyển hóa sâu sắc về mô hình tổ chức, phương pháp quản trị và tư duy lãnh đạo. Ở đó, tổ chức đảng phải đi đầu, dẫn dắt và giữ vững nguyên tắc, nhưng cũng linh hoạt, chủ động và thực chất trong triển khai nhiệm vụ.