Nội dung và tiêu chí nông thôn mới trong 10 năm tới sẽ bao trùm về hạ tầng hiện đại, kinh tế đa dạng, môi trường bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Ngày 13/6, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội thảo tham vấn, lấy ý kiến góp ý định hướng Chương trình Mục tiêu quốc gia (MTQG) xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035.
Thứ trưởng Trần Thanh Nam chủ trì Hội thảo. Tham dự có nguyên lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; đại diện các bộ, ngành liên quan; lãnh đạo Sở NN-MT một số địa phương cùng các chuyên gia, nhà khoa học.
Kế thừa thành quả 15 năm
Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho biết: Chương trình MTQG xây dựng NTM được bắt đầu triến khai từ năm 2010. Trải qua 15 năm thực hiện với 2 giai đoạn 2010-2020 và giai đoạn 2021-2025, Chương trình đã đạt nhiều thành quả quan trọng. Nổi bật nhất là góp phần quan trọng thay đổi diện mạo khu vực nông thôn, chuyển từ phát triển về số lượng sang nâng cao chất lượng mang tính đồng bộ và từng bước hiện đại hơn.
Thứ trưởng Trần Thanh Nam phát biểu mở đầu hội thảo. Ảnh: Trung Nguyên.
Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn đã có những thay đổi vượt bậc, tạo bước đột phá cho phát triển nông thôn, nhất là giao thông. Nhận thức của người dân chuyển từ trông chờ, thụ hưởng sang trực tiếp tham gia, coi xây dựng NTM là quyền lợi và trách nhiệm của chính mình.
Kinh tế nông thôn đang chuyển dịch mạnh theo hướng tăng tỉ trọng công nghiệp và dịch vụ ở nông thôn. Tỉ trọng nông nghiệp dù giảm nhưng giá trị sản xuất bình quân tăng và tiếp tục đóng góp đáng kể vào thu nhập của cư dân nông thôn. Trong đó, chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) và du lịch nông thôn trở thành điểm nhấn thúc đấy kinh tế nông thôn phát triển. Chất lượng đời sống văn hóa tinh thần của của người dân nông thôn các vùng, miền ngày càng được nâng cao; công tác bảo vệ môi trường nông thôn có nhiều chuyển biến; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn nông thôn được giữ vững.
Căn cứ vào quan điểm, mục tiêu của Đảng và Nhà nước trong phát triến nông thôn và phát huy kết quả đạt được sau 15 năm thực hiện, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nêu quan điểm, Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới giai đoạn tới cần được nâng tầm lên một giai đoạn cao hơn theo hướng xây dựng nông thôn mới hiện đại có sư phát triển đa dạng về kinh tế; hạ tầng được kết nối đồng bộ, hiện đại; môi trường bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống. Đây là những vấn đề mang tính chiến lược đến năm 2045 để vươn mình cùng đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển.
Sự hợp nhất 2 chương trình quốc gia về nông thôn mới và giảm nghèo bền vững là phù hợp với tình hình mới. Thứ trưởng nhấn mạnh: Trong 10 năm, chương trình nên chia thành hai giai đoạn: Giai đoạn 2026-2035 tập trung hoàn thiện chương trình hướng đến mục tiêu "nông thôn phát triển toàn diện, có kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội đồng bộ hiện đại. Giai đoạn 2036-2045 hướng đến xây dựng "nông thôn hiện đại có điều kiện sống tiệm cận với đô thị, môi trường sống xanh sạch, đẹp, giàu bản sắc văn hóa dân tộc; quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội được đảm bảo vững chắc".
Đánh giá mức độ đáp ứng các tiêu chí mới và làm rõ nông thôn mới hiện đại
Góp ý tại hội thảo, Nguyên Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát cho rằng, Chương trình mới cần kế thừa tối đa những thành quả của cả 2 Chương trình mục tiêu quốc gia và xây dựng các tiêu chí mới phù hợp với bối cảnh xây dựng chính quyền 2 cấp. Thành quả giảm nghèo của Việt Nam được Quốc tế đánh giá rất cao. Còn trong xây dựng nông thôn mới, bí quyết thành công là biến chương trình trở thành cuộc vận động toàn dân cùng tham gia. Ngay từ đầu, thiết kế chương trình đã xác định Nhà nước đóng vai trò dẫn dắt, người dân nông thôn là chủ thể, trung tâm và phải tham gia tích cực.
Chương trình trong giai đoạn mới cần phát huy tinh thần này. Trong đó, xác định cấp xã là địa bàn chỉ đạo trên cơ sở có đầy đủ bộ máy chính quyền, Đảng, đoàn thể để tổ chức hướng dẫn nhân dân thực hiện. Điểm cần lưu ý là tập trung tăng cường năng lực cho thôn bản do quy mô dân số, diện tích một xã hiện đã lớn hơn rất nhiều. Đồng thời, tiếp tục phát huy vai trò tổ chức Đảng là đầu mối, huy động tất cả các lực lượng cùng tham gia. Đây cũng là nét đặc trưng của Việt Nam, giúp triển khai hiệu quả chương trình dù nguồn lực nhiều nơi còn hạn hẹp.
Đồng tình, Nguyên Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh, cần có đánh giá, làm rõ để khẳng định Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới đã huy động được tổng lực cả lực lượng chính trị mà cả toàn dân, toàn xã hội cùng tham gia. Chưa có chương trình nào huy động được gần 10 triệu tỷ đồng qua 3 kỳ triển khai. Trung bình mỗi giai đoạn khoảng 3 triệu tỷ đồng, nhưng ngân sách Nhà nước tập trung chỉ chiếm 10%.
Bộ NN-MT sẽ tiếp thu các ý kiến tham vấn về định hướng, mục tiêu, giải pháp thực hiện chương trình giai đoạn tới. Ảnh: Trung Nguyên.
Việc xây dựng nội dung và các tiêu chí cho chương trình giai đoạn tới cần gắn với xu hướng cải cách hành chính và phân định các nhóm cụ thể cho từng cơ quan chuyên ngành Trung ương để hướng dẫn cấp cơ sở. Nguyên Bộ trưởng cũng đồng tình với nhiều ý kiến cho rằng cần chia thành 3 nhóm nông thôn mới theo đặc thù mức thu nhập, điều kiện kinh tế, địa lý để xác định ưu tiên nguồn ngân sách cho nhóm khó khăn nhất. Mặt khác, dù tập trung phát triển kinh tế nhưng cần lưu ý bài học kinh nghiệm từ các nước phát triển, không ồ ạt đô thị hóa mà phải biến nông thôn thành vùng đáng sống, giữ chân lực lượng lao động trẻ xây dựng quê hương.
Xung quanh việc xây dựng tiêu chí nông thôn mới, đại diện lãnh đạo Sở NN-MT nhiều địa phương, Bộ ngành và chuyên gia bày tỏ cần có hướng dẫn xác nhận nông thôn mới cho các xã sau khi sáp nhập địa phương. Bên cạnh đó, cần làm rõ một cách định lượng về những tiêu chí mới theo hướng đi sâu vào chất lượng, như áp dụng công nghệ số hay tỷ lệ hộ kinh doanh chuyển thành doanh nghiệp...
Mặt khác, cần xác định rõ nội hàm “hiện đại” trong mối quan hệ kết nối với truyền thống, tránh tách bạch sẽ làm lu mờ những giá trị văn hóa của địa phương. Khi xây dựng tiêu chí NTM và triển khai cần tránh áp đặt văn hóa, cào bằng chạy theo chỉ tiêu sẽ làm mất bản sắc, giá trị trụ đỡ tinh thần của nhân dân qua nhiều đời nay.