Sáng 23/5 tại Hà Nội, thừa ủy quyền của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn Đặng Thanh Mai chủ trì cuộc họp Hội đồng thẩm định kết quả Dự án “Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất và sụt lún đất do mưa tại khu vực trung du và miền núi”.
Phân vùng rủi ro và xây dựng bản đồ chi tiết
Ông Hoàng Văn Đại, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia cho biết, Dự án “Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất và sụt lún đất do mưa tại khu vực trung du và miền núi” do Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia thực hiện, nhằm đánh giá và cảnh báo nguy cơ thiên tai do mưa tại 22 tỉnh vùng trung du và miền núi Việt Nam, từ đó xây dựng hệ thống cảnh báo thiên tai hiện đại và bản đồ phân vùng rủi ro chi tiết, góp phần phục vụ hiệu quả cho công tác phòng, chống và giảm nhẹ rủi ro thiên tai.
Sau gần 5 năm thực hiện dự án đã đạt được các mục tiêu đề ra. Trong đó, Dự án đã xây dựng bản đồ phân vùng rủi ro thiên tai lũ quét, sạt lở đất và sụt lún đất do mưa với tỷ lệ 1:50.000 cho toàn bộ 22 tỉnh và tỷ lệ 1:10.000 cho 7 xã trọng điểm, bao gồm các địa bàn có nguy cơ cao như Trạm Tấu (Yên Bái), Chiềng Công và Mường Lèo (Sơn La), Phìn Ngan (Lào Cai), Tén Tằn, Pù Nhi và Tam Chung (Thanh Hóa). Đồng thời, xây dựng hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực tích hợp dữ liệu radar, vệ tinh, trạm quan trắc tự động.
Ông Hoàng Văn Đại cho biết, việc phân vùng rủi ro được thực hiện theo phương pháp đa tiêu chí, tổng hợp từ 3 yếu tố: hiểm họa (hazard), mức độ phơi lộ (exposure) và tính dễ bị tổn thương (vulnerability). Kết quả cho thấy một số tỉnh có tỷ lệ diện tích rủi ro cao như: Lào Cai (4,7%), Thanh Hóa (4,3%), Quảng Ngãi và Sơn La (3,5%)
Đáng chú ý, dự án áp dụng các mô hình tiên tiến như LHASA của NASA, SEAFFGS khu vực Đông Nam Á, và các phương pháp phân tích dữ liệu mưa theo thời đoạn nhằm xác định ngưỡng mưa gây lũ quét, sạt lở đất tại từng tiểu lưu vực. Ngoài ra, phần mềm cảnh báo đã được thử nghiệm thực tiễn tại nhiều địa phương, mang lại kết quả khả quan.
Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn Đặng Thanh Mai chủ trì cuộc họp Hội đồng thẩm định kết quả Dự án “Phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất và sụt lún đất do mưa tại khu vực trung du và miền núi Đồng bộ hóa dữ liệu thiên tai
GS.TS Trần Thục đánh giá, Dự án là công cụ khoa học đầu tiên giúp đồng bộ hóa dữ liệu thiên tai trên phạm vi rộng ở khu vực miền núi Việt Nam. Hệ thống bản đồ và phần mềm cảnh báo đi kèm sẽ hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao khả năng chủ động trong công tác phòng tránh thiên tai, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu và tình trạng mưa cực đoan ngày càng gia tăng.
Đồng tình với GS Thục, TS.Trịnh Hải Sơn, Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đánh giá cao phương pháp tiếp cận đa chiều của dự án. TS Trịnh Hải Sơn cho rằng, việc kết hợp cả yếu tố địa hình, địa chất, lượng mưa, mức độ phơi nhiễm và tính dễ tổn thương để xác định rủi ro là hướng tiếp cận tiến bộ, phù hợp với thông lệ quốc tế.
Bên cạnh ghi nhận thành công, các thành viên Hội đồng cũng đóng góp nhiều ý kiến để hoàn thiện sản phẩm của đề án. Các chuyên gia đề nghị đơn vị chủ trì cần tăng cường cập nhật dữ liệu theo thời gian thực, đặc biệt từ các trạm khí tượng tự động để nâng cao độ chính xác cảnh báo.
Cùng với đó, cần đơn giản hóa giao diện phần mềm cảnh báo, hỗ trợ cán bộ địa phương dễ sử dụng, nhất là tại các xã miền núi còn hạn chế về công nghệ; Kết nối hệ thống cảnh báo với các nền tảng truyền thông đại chúng và thiết bị di động để thông tin cảnh báo đến người dân nhanh hơn.
Ngoài ra, các thành viên Hội đồng đề xuất mở rộng phạm vi ứng dụng, không chỉ phục vụ cảnh báo mà còn tích hợp trong quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng nông thôn mới.
Kết luận cuộc họp, bà Đặng Thanh Mai, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng Thủy văn ghi nhận những kết quả của Dự án. Bà Mai cho rằng, Dự án không chỉ là bước tiến về công nghệ khí tượng thủy văn, mà còn là minh chứng rõ ràng cho định hướng “chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu” của ngành Nông nghiệp và Môi trường. Đặc biệt, việc đưa bản đồ và hệ thống cảnh báo vào vận hành sẽ góp phần bảo vệ sinh mạng, tài sản cho hàng triệu người dân vùng trung du và miền núi nước ta.
Trên cơ sở các ý kiến góp ý từ Hội đồng, Phó Cục trưởng Đặng Thanh Mai yêu cầu đơn vị thực hiện tiếp tục hoàn thiện bản đồ theo đúng quy chuẩn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, bao gồm việc cập nhật nền bản đồ, bổ sung các thông tin nghiệp vụ, chú thích rõ ràng và đầy đủ.
Bà Đặng Thanh Mai cũng đề nghị nhóm thực hiện dự án lập báo cáo riêng về kết quả điều tra, khảo sát hiện tượng sụt lún; đồng thời giải trình chi tiết phương pháp tiếp cận khoa học được sử dụng, đảm bảo bám sát thực tiễn và phù hợp với đặc thù địa phương. Đặc biệt, cần làm rõ những khu vực tiếp cận chưa phù hợp, còn tiềm ẩn rủi ro cao để có giải pháp khắc phục kịp thời.