Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa có Báo cáo gửi Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà về hệ thống tổ chức ngành chăn nuôi và thú y, cùng công tác chỉ đạo, điều hành phòng chống bệnh Dịch tả lợn Châu Phi (DTLCP). Báo cáo chỉ rõ những kết quả đã đạt được, thách thức còn tồn tại, đồng thời kiến nghị nhiều giải pháp trọng tâm nhằm kiểm soát dịch bệnh, bảo đảm phát triển chăn nuôi bền vững và an toàn sinh học.
Hoàn thiện hệ thống tổ chức ngành chăn nuôi và thú y
Theo Luật Thú y, hệ thống cơ quan quản lý chuyên ngành thú y được tổ chức từ Trung ương tới địa phương:
Cấp Trung ương: Cục Chăn nuôi và Thú y trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường.
Cấp tỉnh: Chi cục Chăn nuôi và Thú y thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường.
Cấp huyện/xã: Các Trạm Chăn nuôi và Thú y trực thuộc Chi cục; tại cấp xã, HĐND và UBND tỉnh quyết định việc bố trí nhân viên thú y theo nhu cầu và nguồn lực
Từ ngày 01/7/2025, khi chính quyền địa phương chuyển sang mô hình 2 cấp, đã có 33/34 tỉnh thành lập Chi cục trực thuộc Sở NN&MT. Một số tỉnh như Hà Nội, Lạng Sơn đã đi đầu trong việc sắp xếp, tổ chức lại trạm thú y khu vực, bảo đảm duy trì hoạt động quản lý dịch bệnh động vật. Bộ NN&MT đồng thời kiến nghị sửa đổi Luật Thú y và Nghị định 35/2016/NĐ-CP để phù hợp thực tiễn quản lý, tăng tính chủ động cho địa phương.
Quy định pháp luật về phòng, chống dịch bệnh động vật
Luật Thú y và các văn bản dưới luật đã quy định đầy đủ thẩm quyền công bố dịch bệnh, cơ chế hỗ trợ, chế tài xử lý vi phạm. Nghị định 131/2025/NĐ-CP đã phân định rõ trách nhiệm giữa chính quyền 2 cấp:
Bộ trưởng Bộ NN&MT công bố dịch khi lây lan từ hai tỉnh trở lên
Tuy nhiên, một số quy định mang tính định tính (như “chiều hướng lây lan nhanh”) chưa thống nhất khi áp dụng, cần tiếp tục rà soát, bổ sung để sát thực tế.
Diễn biến dịch Dịch tả lợn Châu Phi
Dịch tả lợn Châu Phi (DTLCP) tiếp tục là thách thức lớn đối với ngành chăn nuôi lợn. Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước ghi nhận hàng trăm ổ dịch. Đặc biệt trong tháng 7/2025, số lượng lợn mắc bệnh, chết và buộc tiêu hủy lên tới 684.641 con. Tuy nhiên, nhờ các biện pháp quyết liệt, đến tháng 8/2025 con số này giảm còn 56.904 con; từ đầu tháng 9 đến nay chỉ còn 26 ổ dịch với 543 con lợn mắc bệnh, giảm gần 99%
Kết quả giải trình tự gien trên 323 mẫu virus cho thấy 87% là chủng tái tổ hợp genotype I và II, 13% là genotype II thuần. Biến chủng mới lây lan nhanh được xác định là nguyên nhân chính gây bùng phát mạnh trong tháng 7–8.
Biện pháp kỹ thuật và vắc xin
Bộ NN&MT đã ban hành nhiều hướng dẫn chuyên môn, khuyến cáo tiêm vắc xin theo dịch tễ, cập nhật biện pháp an toàn sinh học. Đến nay:
Hơn 7,8 triệu liều vắc xin DTLCP đã được sản xuất trong nước.
Trên 1,26 triệu con lợn được tiêm phòng, tỷ lệ an toàn đạt 99,9%.
Vắc xin Việt Nam đã xuất khẩu gần 1 triệu liều sang Philippines, Indonesia, Nigeria, Cộng hòa Dominica, khẳng định uy tín quốc tế
Ngoài ra, Bộ đang tiếp tục nghiên cứu vắc xin phòng chủng lai Genotype I/II và cho lợn nái – đối tượng có nguy cơ cao.
Tăng cường giám sát, kiểm soát vận chuyển và giết mổ
Bộ đã tổ chức trên 70 đoàn công tác xuống 34 tỉnh, thành phố, vừa hướng dẫn chuyên môn, vừa đôn đốc kiểm soát vận chuyển, giết mổ động vật. Các biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin, như báo cáo trực tuyến trên hệ thống VAHIS, bản đồ dịch bệnh, liên thông dữ liệu thú y, đang giúp tăng tốc độ phản ứng.
Công tác kiểm soát giết mổ cũng được siết chặt. Bộ đã thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành, yêu cầu cơ sở giết mổ thực hiện nghiêm quy định vệ sinh thú y và an toàn thực phẩm. Đây là khâu then chốt để ngăn dịch bệnh lan truyền qua chuỗi sản phẩm động vật.
Hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật
Đến nay, hệ thống văn bản QPPL trong lĩnh vực thú y đã tương đối đầy đủ:
05 Nghị định của Chính phủ, 08 Quyết định của Thủ tướng, 30 Thông tư của Bộ.
Bộ NN&MT đã chỉ đạo xây dựng, sửa đổi 154 Tiêu chuẩn quốc gia và 19 Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.
Năm 2025, Bộ đã tham mưu ban hành thêm 03 Nghị định và 01 Thông tư quan trọng, đặc biệt là Nghị định 116/2025/NĐ-CP về chính sách hỗ trợ khắc phục dịch bệnh động vật
Song song, Bộ tiếp tục hoàn thiện cơ chế xử phạt vi phạm hành chính và quy định hình sự (Điều 241 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2025), tăng tính răn đe và hiệu quả quản lý.
Đánh giá chung và kiến nghị
Báo cáo của Bộ NN&MT nhận định:
Công tác phòng chống DTLCP đã bước đầu đạt kết quả tích cực, dịch bệnh giảm mạnh trong tháng 8–9/2025.
Tuy nhiên, nguy cơ bùng phát trở lại vẫn rất cao do virus biến chủng, nguy cơ xâm nhập qua vận chuyển, buôn bán bất hợp pháp.
Hệ thống thú y cơ sở tại một số địa phương còn bất cập, thiếu nhân lực và nguồn lực tài chính.
Bộ kiến nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo quyết liệt, đồng thời cho phép sửa đổi, bổ sung Luật Thú y để phù hợp mô hình chính quyền 2 cấp; tăng hỗ trợ kinh phí cho địa phương; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, sản xuất vắc xin, thuốc thú y.
Dịch tả lợn Châu Phi vẫn là mối đe dọa lớn đối với ngành chăn nuôi Việt Nam. Việc củng cố hệ thống thú y từ Trung ương tới cơ sở, kết hợp biện pháp an toàn sinh học, vắc xin và quản lý thị trường là chìa khóa để kiểm soát dịch bệnh. Báo cáo của Bộ NN&MT thể hiện quyết tâm hành động đồng bộ, lấy mục tiêu ổn định sản xuất, bảo đảm an ninh lương thực và phát triển bền vững làm trọng tâm.