Ngày loài hoang dã Thế giới năm 2025 (3/3) được tổ chức với chủ đề “Tài chính bảo tồn loài hoang dã: Đầu tư vào con người và hành tinh” với mục đích tìm kiếm cách thức hợp tác cùng nhau để hỗ trợ tài chính cho việc bảo tồn động thực vật hoang dã hiệu quả và bền vững hơn, cũng như xây dựng một tương lai bền vững cho cả con người và hành tinh.
Chủ đề này cũng nêu bật một thực tế cấp bách: các hệ sinh thái tự nhiên đang biến mất với tốc độ đáng báo động và các mô hình tài trợ truyền thống không theo kịp. Những cánh rừng, vùng đất ngập nước và đồng cỏ đang bị suy thoái. Trong khi đó, các cơ chế tài chính để bảo vệ và phục hồi còn chưa đủ.
Thông thường, tài trợ bảo tồn dựa vào các khoản tài trợ của chính phủ, các khoản quyên góp từ thiện và viện trợ quốc tế, nhưng các nguồn này thường không nhất quán, quy mô hạn chế và không đủ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về phục hồi hệ sinh thái trên quy mô lớn. Để giải quyết vấn đề này, các nhà bảo tồn đang chuyển sang các chiến lược tài chính sáng tạo thu hút đầu tư tư nhân và tạo ra các động lực kinh tế lâu dài cho việc phục hồi môi trường.
Khoảng cách giữa tài chính bảo tồn
Bảo vệ và phục hồi hệ sinh thái, cũng như mọi hoạt động khác, cần tới nguồn tài chính lớn. Hiện nay, nguồn tài chính cho bảo tồn vẫn còn khan hiếm. Đa dạng sinh học đóng vai trò quan trọng trong duy trì nguồn nước sạch, đất đai màu mỡ và khí hậu ổn định cho mọi loài sinh sống trên trái đất. Dù vậy, những nỗ lực bảo vệ đa dạng sinh học hiện nay còn yếu.
Các chuyên gia ước tính rằng nguồn tài trợ toàn cầu cho các nỗ lực bảo tồn cần tăng gấp 4 lần vào năm 2030 để đáp ứng các mục tiêu bảo vệ đa dạng sinh học. Khung toàn cầu được thông qua tại Hội nghị đa dạng sinh học Liên hợp quốc COP15 năm 2022 kêu gọi khoản đầu tư hàng năm là 200 tỷ đô la để ngăn chặn tình trạng mất mát liên tục của các loài và hệ sinh thái, nhưng phần lớn nguồn tài trợ này vẫn chưa có sẵn.
Nỗ lực bảo tồn các loài hoang dã cần tới nguồn tài chính đổi mới. (Ảnh: The Guardian) Một thách thức lớn là các hệ sinh thái thường bị định giá thấp trong các mô hình kinh tế. Các dịch vụ như thụ phấn, lọc nước và lưu trữ carbon mang lại lợi ích kinh tế to lớn, nhưng vì chúng không được định giá trực tiếp trên thị trường nên chúng nhận được ít đầu tư tài chính. Chính phủ và các nhà từ thiện trước nay vẫn gánh vác hầu hết các khoản tài trợ bảo tồn, nhưng ngân sách của họ thường bị căng thẳng, và chỉ riêng các khoản đóng góp từ thiện không thể đáp ứng được nhu cầu.
Trong khi đó, nhiều dự án bảo tồn phải vật lộn để đảm bảo nguồn vốn cần thiết để mở rộng, khiến chúng dễ bị tổn thương trước các chính sách thay đổi và suy thoái kinh tế. Nếu khoảng cách này không được giải quyết, nạn phá rừng và suy thoái đất sẽ đẩy nhanh quá trình biến đổi khí hậu và tuyệt chủng các loài, đồng thời gây thiệt hại cho nền kinh tế toàn cầu hàng nghìn tỷ USD.
Mô hình tài chính mới
Revere là quan hệ đối tác giữa Vườn quốc gia Vương quốc Anh và Palladium nhằm thu hẹp khoảng cách tài chính này. Thay vì dựa vào các khoản tài trợ và quyên góp của chính phủ, Revere hướng đầu tư tư nhân vào hoạt động phục hồi môi trường quy mô lớn. Bằng cách hợp tác với chủ đất, doanh nghiệp và nhà đầu tư, dự án biến hoạt động bảo tồn thành một doanh nghiệp tài chính khả thi, giúp tạo ra lợi nhuận trong khi khôi phục cảnh quan thiên nhiên.
Revere hoạt động dựa trên giá trị mà hệ sinh thái tạo ra – những lợi ích tự nhiên mà cảnh quan mang lại, chẳng hạn như lưu trữ carbon và tăng cường đa dạng sinh học. Bằng cách phát triển các cơ chế tài chính cho phép các công ty đầu tư vào các dịch vụ này, dự án tạo ra một mô hình mà hoạt động bảo tồn tự trả tiền cho chính nó. Sáng kiến này đã khởi động các dự án như Dự án phục hồi đất than bùn Cairngorms và Dự án rừng South Downs, phục hồi các môi trường sống quan trọng đồng thời đảm bảo tính bền vững về tài chính cho chủ đất và nhà đầu tư.
Vai trò của khu vực tư nhân
Revere phản ánh sự thay đổi lớn hơn về cách thức tài trợ cho hoạt động bảo tồn. Các công ty ngày càng nhận ra rằng bảo vệ tài nguyên thiên nhiên không chỉ tốt cho hành tinh mà còn thiết yếu đối với doanh nghiệp. Nhiều ngành công nghiệp dựa vào khí hậu ổn định, nước sạch và hệ sinh thái lành mạnh để hoạt động, từ nông nghiệp và lâm nghiệp đến du lịch và bảo hiểm. Do đó, đầu tư tư nhân vào bảo tồn đã tăng vọt lên hơn 102 tỷ USD khi các doanh nghiệp tích hợp trách nhiệm bảo vệ môi trường vào kế hoạch tài chính của mình.
Các tập đoàn đang hỗ trợ bảo tồn thông qua nhiều công cụ tài chính khác nhau. Trái phiếu xanh đang được sử dụng để huy động vốn cho các dự án phục hồi hệ sinh thái, trong khi thị trường carbon cho phép các công ty bù đắp lượng khí thải bằng cách đầu tư vào tái trồng rừng và bảo tồn đất đai. Ngày càng nhiều doanh nghiệp cũng đang mua tín dụng đa dạng sinh học, một hệ thống định lượng và kiếm tiền từ việc phục hồi môi trường sống của động vật hoang dã, cung cấp các ưu đãi tài chính để bảo vệ các loài và cảnh quan.
Cuộc cách mạng tài chính bảo tồn đang phát triển mạnh mẽ. Các mô hình sáng tạo như Revere cho thấy rằng đầu tư vào thiên nhiên là một quyết định có lợi cho cuộc sống của tất cả chúng ta đồng thời cũng là một cơ hội kinh tế. Bằng cách tạo ra các cơ chế giúp phục hồi môi trường khả thi về mặt tài chính, bảo tồn có thể chuyển từ nỗ lực từ thiện sang đầu tư bền vững, dài hạn.
Đã đến lúc hành động. Với các mô hình tài chính đổi mới và hợp tác công tư, chúng ta có thể khôi phục môi trường sống tự nhiên, bảo vệ đa dạng sinh học và xây dựng một tương lai nơi các nền kinh tế và hệ sinh thái cùng phát triển.