Chuẩn bị cho các quy định của EU về phá rừng

Đó là nhận định của T.S.Rui Ludovino, Cố vấn thứ nhất chương trình Hành động vì khí hậu, Môi trường, Việc làm và Chính sách xã hội, Phái đoàn Liên minh châu Âu (EU) tại Việt Nam.

Theo ông Rui Ludovino, trong nỗ lực ngăn nạnphá rừng, EU đã ban hành Quy định về các sản phẩm không gây suy thoái rừng (EUDR), có hiệu lực vào tháng 6/2023. Các quy định EUDR là cách tiếp cận mang tính chuyển đổi trong các nỗ lực toàn cầu nhằm chống phá rừng.

Để đảm bảo việc thực hiện hiệu quả quy định trên, vào tháng 12/2024, Hội đồng và Nghị viện Châu Âu đã nhất trí hoãn việc áp dụng EUDR cho đến cuối năm 2025 đối với các công ty vừa và lớn, và tháng tới tháng 7/2026 đối với các doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ. Sự chậm trễ này không làm thay đổi bản chất của quy định. Thay vào đó, nó cho phép các bên liên quan có thêm thời gian để đáp ứng các nghĩa vụ thẩm định của họ đối với các sản phẩm không phá rừng.

Với EUDR, EU đặt mục tiêu giảm thiểu tác động trong lĩnh vực thương mại đối với nạn phá rừng và suy thoái rừng toàn cầu, qua đó góp phần ứng phó, làm chậm tiến trình biến đổi khí hậu, phát thải khí nhà kính và mất đa dạng sinh học.

Là nước xuất khẩu gỗ, cà phê và cao su lớn trên toàn cầu, EUDR đặt ra cả thách thức và cơ hội với Việt Nam. Việc điều chỉnh các hoạt động thương mại để đảm bảo sản xuất các mặt hàng không gây suy thoái rừng sẽ cần được chú trọng. Đặc biệt, Việt Nam cần tăng cường các hệ thống thẩm định kinh doanh. Tuy nhiên, đồng thời, nó cũng mang lại tiềm năng cải thiện uy tín về tính bền vững và khả năng cạnh tranh toàn cầu của Việt Nam.

Theo TS.Ludovino, EUDR đang chuyển trọng tâm từ hành động tự nguyện sang khuôn khổ pháp lý. Các công ty đưa sản phẩm có liên quan vào hoặc xuất khẩu từ thị trường EU sẽ được yêu cầu thực hiện thẩm định thực tế. Điều này bao gồm đảm bảo sản phẩm không gây phá rừng sau năm 2020, tuân thủ luật pháp quốc gia và cung cấp dữ liệu định vị địa lý cho các lô sản xuất. Quy định này nhắm vào các nhà điều hành và thương nhân, không phải quốc gia hoặc nhà sản xuất. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ cần thiết lập các hệ thống truy xuất nguồn gốc mạnh mẽ và tiến hành thẩm định thực tế để đảm bảo sản phẩm của họ đáp ứng các yêu cầu của EUDR.

Hỗ trợ của EU với Việt Nam

Các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc có thể gây ra thách thức trong một số tình huống. Nhưng chúng cũng có thể tạo ra những cơ hội quan trọng. Trong đó, EUDR sẽ tạo điều kiện cho những người nông dân nhỏ ở các nước thứ ba, như Việt Nam, bằng cách đảm bảo chuỗi giá trị minh bạch và có thể truy xuất nguồn gốc hơn.

Cụ thể, thông qua sở hữu dữ liệu định vị địa lý, các hộ nông dân nhỏ sẽ có được sự độc lập lớn hơn trong chuỗi giá trị, cho phép họ liên hệ trực tiếp với các nhà cung cấp và trao đổi với mức giá cả công bằng hơn. Ngoài ra, trong khuôn khổ, quy định này sẽ tạo điều kiện hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực từ các đối tác kinh doanh phụ thuộc vào trao đổi thông tin, giúp các hộ nông dân nhỏ và hợp tác xã đáp ứng các yêu cầu.

Quy định này dự kiến ​​sẽ làm tăng nhu cầu đối với các sản phẩm không phá rừng, củng cố vị thế của các nhà sản xuất đang nỗ lực đạt được chuỗi cung ứng không phá rừng. Trong khi đó, đối với các hộ nông dân nhỏ đang phải vật lộn để tiếp cận các chứng nhận tốn kém, việc tập trung vào định vị địa lý để đảm bảo rằng hoạt động sản xuất của họ không phá rừng là một động lực. Ngoài ra, EUDR sẽ tăng cường hợp tác giữa EU và các quốc gia đối tác, chẳng hạn như Việt Nam, thống nhất lợi ích chung của họ và thúc đẩy chuỗi cung ứng bền vững và công bằng trên toàn thế giới.

Nhận ra tầm quan trọng của EUDR, chính phủ Việt Nam đang hỗ trợ các bên liên quan xây dựng chuỗi cung ứng hợp pháp, không phá rừng. Ví dụ, chính phủ đang thúc đẩy sự hợp tác giữa các bên liên quan trong ngành cà phê, cao su và gỗ để giải quyết các thách thức trong các lĩnh vực này. Khi làm như vậy, chính phủ đang khuyến khích phát triển các sản phẩm nông nghiệp bền vững và thích ứng với khí hậu, đồng thời thể hiện sự tận tâm của mình trong việc xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, không phá rừng đáp ứng các yêu cầu của EUDR.

EU đã đưa ra một số biện pháp để giúp các bên liên quan chuẩn bị cho việc thực hiện quy định. Các biện pháp này bao gồm hướng dẫn toàn diện, hỗ trợ thành lập Đài quan sát rừng châu Âu và các cuộc đối thoại quốc tế được thiết kế để làm rõ các yêu cầu về quy định và khuyến khích tuân thủ. Trong khi đó, theo Sáng kiến ​​Nhóm châu Âu về Chuỗi giá trị không phá rừng, với khoản tài trợ 80 triệu euro (82,4 triệu USD), EU và một số quốc gia thành viên đang hỗ trợ các bên liên quan trong chuỗi cung ứng để đảm bảo sản xuất chuỗi giá trị không phá rừng tại các quốc gia đối tác như Việt Nam.

Theo TS. Ludovino, EU vẫn là đối tác mạnh mẽ của Việt Nam trong việc điều hướng quy định. Thông qua dự án EUDR Engagement, Phái đoàn EU tại Việt Nam đang hợp tác chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để tạo điều kiện thuận lợi cho việc truyền thông và thực hiện.

Kể từ khi ra mắt, sáng kiến ​​này đã tổ chức các cuộc trao đổi kỹ thuật, các cuộc họp với các bên liên quan và các sự kiện tiếp cận cộng đồng để chuẩn bị cho Việt Nam tăng cường khuôn khổ cho phép sản xuất hàng hóa không phá rừng và cải thiện năng lực của các bên liên quan trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Các cột mốc chính bao gồm một cuộc trao đổi kỹ thuật vào tháng 3 năm 2024, các sự kiện tiếp cận cộng đồng vào tháng 6 và các cuộc thảo luận về các công cụ truy xuất nguồn gốc vào tháng 11.

Để hỗ trợ quá trình chuyển đổi theo sáng kiến ​​EUDR trong những tháng tới, nhiều hoạt động khác nhau đã được lên kế hoạch. Một thành phần chính bao gồm tiếp cận cộng đồng và xây dựng năng lực cho nhiều bên liên quan. Điều này sẽ đảm bảo hiểu rõ hơn về quy định mới và cung cấp một nền tảng để thảo luận về những tác động đối với Việt Nam giữa các đối tác khác nhau.

Mở rộng nỗ lực 

Việt Nam cũng đang tham gia dự án Nông nghiệp bền vững cho hệ sinh thái rừng (SAFE). Sáng kiến ​​toàn cầu này được đồng tài trợ bởi EU, Bộ Hợp tác và Phát triển Kinh tế Liên bang Đức và Hà Lan, và sẽ diễn ra tại Việt Nam cho đến năm 2027. Hợp tác với Bộ NN&PTNT, SAFE Việt Nam sẽ hỗ trợ các bên tham gia trong chuỗi giá trị cà phê đáp ứng các yêu cầu của thị trường và pháp lý, thúc đẩy chuỗi cung ứng hợp pháp, không phá rừng.

Trong chiến lược cốt lõi của mình, SAFE Việt Nam đặt mục tiêu tăng cường sự phối hợp giữa khu vực công và tư thông qua các cuộc đối thoại giữa nhiều bên liên quan và các kế hoạch hành động EUDR chiến lược ở cả cấp quốc gia và địa phương. Sáng kiến ​​này trang bị cho các cơ quan chức năng những chuyên môn thiết yếu và các công cụ thực tế để thực thi hiệu quả quy định mới. Sáng kiến ​​này cũng khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân bằng cách thúc đẩy quan hệ đối tác kinh doanh toàn diện đảm bảo tính minh bạch và đổi mới trong toàn bộ chuỗi cung ứng.

Hơn nữa, SAFE Việt Nam đặc biệt chú trọng hỗ trợ nông dân sản xuất nhỏ bằng cách nâng cao năng lực sản xuất hàng hóa hợp pháp, không phá rừng, đồng thời khuyến khích các hoạt động sản xuất cà phê và đất đai bền vững. Quan trọng là sáng kiến ​​này tích hợp giới tính và tính giao thoa vào phương pháp tiếp cận của mình. Đặc biệt, nó giải quyết mối quan tâm của các nhóm thiểu số đang chuẩn bị cho EUDR và ​​đảm bảo quá trình chuyển đổi công bằng khuyến khích sự tham gia công bằng trên toàn bộ chuỗi cung ứng cà phê.

Tại Việt Nam, EU cũng đang tài trợ cho các dự án để giúp các bên liên quan thống nhất. Các sáng kiến ​​chính bao gồm các chương trình của Cơ quan Phát triển Pháp và Viện Lâm nghiệp Châu Âu, tập trung vào xây dựng năng lực, hệ thống truy xuất nguồn gốc và các hoạt động sử dụng đất bền vững. Những nỗ lực này bổ sung cho sự hỗ trợ rộng rãi hơn của EU và cung cấp các nguồn lực quan trọng cho các nhà sản xuất, doanh nghiệp và chính quyền Việt Nam để tăng cường sự sẵn sàng của họ cho việc áp dụng EUDR, đảm bảo quá trình chuyển đổi suôn sẻ sang chuỗi cung ứng không phá rừng.