Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương không chỉ là một mục tiêu mà còn là một cam kết của Việt Nam với thế giới.
Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề từ ô nhiễm rác thải nhựa đại dương. Theo các nghiên cứu, lượng rác thải nhựa trôi nổi trên biển gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ sinh thái, làm suy giảm nguồn lợi thủy sản và tác động tiêu cực đến sức khỏe con người.
Ô nhiễm rác thải nhựa đại dương là một vấn đề toàn cầu nghiêm trọng và Việt Nam đã có nhiều cam kết quốc tế trong việc giải quyết vấn đề này. Ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam cho biết, Cục đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ trong thời gian qua, đặc biệt là phối hợp với các tổ chức quốc tế để huy động nguồn lực, tìm kiếm giải pháp khả thi. Dự kiến, Cục sẽ tham mưu, đề xuất 5 giải pháp quan trọng trong thời gian tới.
Xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách
Cục Biển và Hải đảo Việt Nam là cơ quan chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan để xây dựng và triển khai Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030 theo Quyết định số 1746/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (ban hành ngày 4/12/2019).
Đồng thời Cục tham gia vào quá trình đàm phán xây dựng văn bản ràng buộc pháp lý quốc tế về ô nhiễm nhựa, bao gồm cả trong môi trường biển (ILBI) và phối hợp xây dựng các quy định, hướng dẫn về quản lý rác thải nhựa tại các khu vực ven biển và hải đảo.
Ngư dân xã Bảo Ninh, TP. Đồng Hới đem rác thải vào bờ. Ảnh: WWF-Việt Nam.Nâng cao nhận thức và tuyên truyền
Các chiến dịch, chương trình tuyên truyền sẽ tập trung vào nâng cao nhận thức về tác hại của rác thải nhựa đối với môi trường biển và sức khỏe con người. Từ đó, vận động, khuyến khích cộng đồng thay đổi thói quen sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, tăng cường tái sử dụng, tái chế và phân loại rác tại nguồn.
Ông Toàn cho biết, trong thời gian tới, Bộ NN-MT sẽ tổ chức các diễn đàn, hội thảo, tập huấn về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương, đặc biệt là với sự tham gia của thanh niên, ngư dân và cộng đồng cư dân trên đảo. Đặc biệt nâng cao năng lực cho cộng đồng cư dân sống trên các đảo, để họ trở thành trung tâm của phát triển bền vững và quản lý rác thải.
Trong Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam 2025, các hoạt động truyền thông tập trung vào chủ đề, thông điệp trọng tâm của Tuần lễ, gắn với bảo vệ môi trường biển và kiểm soát ô nhiễm chất thải nhựa. Đổi mới công tác truyền thông để lan tỏa thông điệp một cách sáng tạo, nhanh chóng và dễ tiếp cận.
Các ngành, địa phương tổ chức các hội thảo, tọa đàm, diễn đàn chuyên đề về quản lý, khai thác và sử dụng hợp lý, hiệu quả tài nguyên và môi trường biển, hải đảo; chia sẻ các mô hình phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; kiểm soát ô nhiễm chất thải nhựa.
Việc phát động các phong trào, chiến dịch có ý nghĩa quan trọng trong vận động cộng đồng, đặc biệt là thanh niên, ngư dân, tham gia làm sạch bờ biển, thu gom rác thải nhựa, nói không với sản phẩm nhựa dùng một lần.
Triển khai các dự án và mô hình thí điểm
Cục Biển và Hải đảo Việt Nam đã và đang phối hợp với các tổ chức quốc tế như WWF, USAID, UNDP triển khai các dự án giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam. Trong số đó phải kể đến dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam” trong giai đoạn 2020 - 2025 do Cục Biển và Hải đảo Việt Nam phối hợp với Tổ chức WWF triển khai thực hiện.
Sau 5 năm, dự án đã đạt được những kết quả tích cực, triển khai được 34 chương trình nghiên cứu, khảo sát, phát hành 15 ấn phẩm với các thông tin phân tích, khuyến nghị tiếp cận kinh tế tuần hoàn và trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) tại Việt Nam, tổ chức 28 cuộc hội thảo tham vấn kĩ thuật cấp trung ương về lĩnh vực nhựa, bao bì, EPR và kinh tế tuần hoàn. Đây sẽ là nền tảng để Việt Nam duy trì các nỗ lực chống ô nhiễm nhựa trong dài hạn, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập toàn diện với cộng đồng quốc tế.
Các dự án này đã đạt được những kết quả tích cực, ví dụ như giảm lượng rác thải nhựa ra môi trường tại các đảo như Cù Lao Chàm, Côn Đảo, Phú Quốc. Tại các khu bảo tồn biển, hơn 10.600 m3 rác thải nhựa đã được thu gom; trong đó, có 3.500 m3 rác nhựa từ biển. Hàng nghìn ngư dân đã tham gia, cùng với hơn 1.000 thuyền viên đã cam kết và thực hành việc đưa rác về bờ.
“Kết quả từ các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi cũng đạt được nhiều ý nghĩa. Tỷ lệ người dân tại các địa phương tham gia dự án từ chối sử dụng nhựa dùng một lần đã tăng mạnh từ 47% lên 97%, chỉ số tiến bộ hành vi đã tăng từ 45 lên gần 60 điểm, đây là những bằng chứng rõ ràng về sự thay đổi lâu dài và sâu rộng trong cộng đồng”, ông Toàn cho biết.
Hợp tác quốc tế và huy động nguồn lực
Trong khuôn khổ hợp tác quốc tế, Cục sẽ chủ động tham gia và đề xuất các sáng kiến hợp tác quốc tế trong khuôn khổ ASEAN; tổ chức các hội nghị bàn tròn cấp cao về rác thải nhựa đại dương để chia sẻ kinh nghiệm quốc tế.
Việc huy động nguồn lực có vai trò quan trọng. Bởi thế, Cục sẽ tham mưu Bộ để huy động nguồn vốn và các nguồn lực từ các tổ chức quốc tế và đối tác để thực hiện các chương trình, dự án giảm thiểu rác thải nhựa; đẩy mạnh hợp tác công - tư trong quản lý rác thải nhựa đại dương.
Đặc biệt, Cục sẽ hướng dẫn và hỗ trợ các địa phương ven biển, hải đảo tổ chức các hoạt động cụ thể, thiết thực nhằm giảm thiểu rác thải nhựa.
Nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ
Trong bối cảnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ là một giải pháp quan trọng trong giảm thiểu rác thải nhựa đại dương.
Ông Nguyễn Đức Toàn cho biết, Cục sẽ tham mưu đề xuất thực hiện các nhiệm vụ, dự án thuộc Chương trình trọng điểm điều tra cơ bản tài nguyên, môi trường biển và hải đảo có liên quan đến rác thải nhựa đại dương, trong đó khuyến khích nghiên cứu, ứng dụng công nghệ để phát triển các sản phẩm thay thế nhựa, các giải pháp tái chế hiệu quả.
Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam và Ngày Đại dương thế giới (8/6) là dịp quan trọng để Cục Biển và Hải đảo Việt Nam cùng các bộ, ngành, địa phương tăng cường các hoạt động liên quan đến biển, đảo, trong đó có vấn đề rác thải nhựa đại dương.