Từ ngày 11-13/6, Hội thảo Dịch vụ khí hậu châu Á – Thái Bình Dương 2025 (Asia-Pacific Climate Services Workshop – 2025 APCSW) đã diễn ra tại thành phố Đài Bắc (Đài Loan, Trung Quốc).
Với chủ đề “Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người – Dịch vụ khí hậu và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI)”, hội thảo quy tụ hơn 150 đại biểu đến từ các cơ quan khí tượng, tổ chức nghiên cứu, cơ quan hoạch định chính sách và doanh nghiệp công nghệ của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, cùng nhiều chuyên gia quốc tế đến từ châu Âu và châu Mỹ.
Từ cảnh báo sớm đến hành động sớm
Hội thảo do Cục Khí tượng trung ương Đài Loan chủ trì, phối hợp với Viện Nghiên cứu Kinh tế Chung-Hua (CIER), Viện Phát triển khí hậu quốc tế (ICDI) và Mạng lưới dịch vụ khí hậu Đài Loan (TCSP) tổ chức định kỳ hai năm một lần, nhằm tạo diễn đàn trao đổi chuyên sâu về xu hướng, giải pháp và hợp tác quốc tế trong lĩnh vực dịch vụ khí hậu.
Các đại biểu tham dự hội thảoHội thảo năm nay hưởng ứng sáng kiến toàn cầu “Cảnh báo sớm cho tất cả” do Liên hợp quốc phát động. Mục tiêu đến năm 2027, tất cả người dân trên toàn cầu sẽ được tiếp cận hệ thống cảnh báo sớm thiên tai.
Trọng tâm thảo luận tập trung vào các nội dung: Phát triển hệ thống cảnh báo sớm đa thiên tai dựa trên tác động (IBFWS); Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), mô hình học máy (ML) và mô phỏng số (digital twin) trong dự báo và cảnh báo; Tăng cường liên kết giữa các nhà khoa học, cơ quan chính phủ và doanh nghiệp trong phát triển và vận hành dịch vụ khí hậu; Đào tạo và phát triển năng lực nhân sự trong lĩnh vực khí hậu và đổi mới sáng tạo số.
Ứng dụng công nghệ cảnh báo sớm tại Việt Nam
Đoàn Việt Nam do Viện Khoa học khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu (IMHEN) dẫn đầu tham dự hội thảo.
Tại phiên thảo luận hôm 11/6, Tiến sĩ Lê Ngọc Cầu, Phó Viện trưởng Viện Khoa học KTTV&BĐKH đã trình bày tham luận “Hệ thống cảnh báo sớm tại Việt Nam”, cung cấp cái nhìn tổng quan về khung pháp lý quốc gia, mô hình dự báo và các hệ thống cảnh báo thiên tai do IMHEN vận hành. Trong đó bao gồm: Mô hình WRF-GFS, ROMS+SWAN phục vụ dự báo bão, mưa lớn, nước dâng, xói lở bờ biển; Hệ thống WebGIS tương tác, tích hợp dữ liệu quan trắc và bản đồ rủi ro; Hệ thống cảnh báo lũ quét VNFFGS và các công cụ dự báo thời tiết cực đoan tích hợp AI và vệ tinh; Các ứng dụng thực tiễn như cảnh báo dông, mưa lớn trong 6 giờ, hệ thống cảnh báo tác động mùa vụ và hệ thống phát tán thông tin đa kênh (SMS, Zalo, TV, phát thanh...).
Các đối tác quốc tế rất quan tâm và đánh giá cao ứng dụng thực tiễn các mô hình dự báo, hệ thống cảnh báo này tại Việt Nam.
Đoàn Công tác của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu chụp ảnh lưu niệm cùng lãnh đạo Cục Khí tượng Trung ương (CWA) Đài Loan, Trung QuốcTại phiên thảo luận ngày 12/6, TS. Nguyễn Đăng Mậu, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu khí tượng nông nghiệp (thuộc IMHEN) đã trình bày tham luận “Lồng ghép dịch vụ khí hậu vào nông nghiệp thông minh thích ứng với biến đổi khí hậu nhằm tăng cường khả năng chống chịu cho nông hộ quy mô nhỏ ở Việt Nam”. Tham luận giới thiệu kinh nghiệm triển khai bản tin khí tượng nông nghiệp phục vụ nông dân tại 68 xã thuộc 15 huyện của 5 tỉnh (Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đắk Lắk, Đắk Nông). Hoạt động nằm trong khuôn khổ dự án GCF-SACCR do UNDP tài trợ.
Các nội dung nổi bật trong bài trình bày gồm: Quy trình 5 bước xây dựng và cung cấp bản tin khí hậu nông nghiệp; Các mô hình nông nghiệp thông minh thích ứng khí hậu (CSA) điển hình cho sầu riêng, thanh long, nho, cà phê…; Kênh truyền thông tiếp cận "last-mile users" như Zalo, Facebook, phát thanh xã và bản in phát trực tiếp đến các nhóm cộng đồng; Bài học thực tiễn về hiệu quả lồng ghép thông tin khí hậu trong quyết định sản xuất và khả năng thích ứng với rủi ro.
Tham luận thu hút sự quan tâm và đề xuất hợp tác từ các tổ chức như ICDI, Weathernews Inc và các đại biểu Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan.
Việt Nam khẳng định vai trò và năng lực trong hệ thống dịch vụ khí hậu khu vực
Bên cạnh các hoạt động chuyên môn, đoàn Việt Nam đã chủ động thiết lập kết nối với các tổ chức và chuyên gia quốc tế để trao đổi và thống nhất các hướng hợp tác tiềm năng như: Phối hợp nghiên cứu, thử nghiệm và triển khai hệ thống cảnh báo sớm dựa trên tác động (IBFWS) tại Việt Nam; Chuyển giao công nghệ AI, mô hình số và nền tảng mô phỏng số trong lĩnh vực khí tượng – nông nghiệp; Hợp tác đào tạo chuyên sâu và phát triển năng lực số cho cán bộ khí tượng – khí hậu; Xây dựng đề xuất nghiên cứu chung về mô hình NOAA MP LSM phục vụ dự báo hạn dài, kết hợp cùng CWA Đài Loan; Phối hợp tổ chức hội thảo chuyên đề hoặc học thuật song phương trong năm 2025–2026.
Tiến sĩ Lê Ngọc Cầu, Phó Viện trưởng Viện Khoa học KTTV&BĐKH chia sẻ tại hội thảoViệc tham dự và trình bày tại Hội thảo 2025 APCSW đã góp phần khẳng định vị thế khoa học và năng lực kỹ thuật của Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu nói riêng, cũng như Việt Nam nói chung, trong mạng lưới các quốc gia đang phát triển dịch vụ khí hậu và cảnh báo sớm.
Hội thảo không chỉ là cơ hội để tiếp cận các xu hướng công nghệ hiện đại, mà còn tạo nền tảng cho hợp tác liên ngành – liên quốc gia, hướng tới xây dựng một hệ sinh thái cảnh báo sớm hiệu quả, toàn diện và phù hợp với bối cảnh Việt Nam trong giai đoạn mới.