Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất kinh doanh theo hướng kinh tế tuần hoàn

Xây dựng năng lực chống hạn

Hạn hán, gia tăng do tác động của biến đổi khí hậu và quản lý đất không hiệu quả, đang gây ra những rủi ro trong lĩnh vực nông nghiệp và tài nguyên nước trên toàn thế giới. Khoảng 55 triệu người bị ảnh hưởng trực tiếp bởi hạn hán mỗi năm, i đây cũng là một trong những n vấn đề nghiêm trọng nhất đối với gia súc và cây trồng.

Tại COP16, các bên đã công bố t Đài quan sát Khả năng chống chịu hạn hán Quốc tế. Đài quan sát ứng dụng trí tuệ nhân tạo cho phép các chính phủ trên toàn thế giới phân tích và trực quan hóa các chỉ số khả năng chống chịu hạn hán, từ đó giúp đưa ra quyết định thông minh.

Mục tiêu trung hoà về suy thoái đất

Một trong những ưu tiên hàng đầu tại COP16 của UNCCD là giải quyết tình trạng suy thoái đất, một trong những nguyên nhân làm suy yếu đa dạng sinh học, độ phì nhiêu của đất và an ninh lương thực. Theo đó, Sáng kiến Trung hoà về suy thoái đấ của UNCCD nhằm ngăn chặn và đảo ngược sự suy thoái vào năm 2030, đã được thông qua, với sự tham gia của 131 quốc gia.

Thông qua các nỗ lực như Sáng kiến Changwon, hỗ trợ thiết lập mục tiêu tự nguyện quốc gia, và sự hỗ trợ kỹ thuật từ các tổ chức như UNEP, các quốc gia đang nỗ lực tiến bộ trong việc ngăn chặn suy thoái và phục hồi cảnh quan.

Chuyển đổi hệ thống thực phẩm

Nông nghiệp là một yếu tố chính gây suy thoái đất. Sự mở rộng của nông nghiệp đã làm biến đổi khoảng 70% đồng cỏ và 50% savan toàn cầu. Mặt khác, thoái đất cũng đang giảm năng suất thực phẩm toàn cầu xuống 12%, khiến giá thực phẩm tăng vọt lên tới 30% vào năm 2040.

Hội nghị COP16 của các quốc gia đã tập trung và ghi nhận tầm quan trọng của việc chuyển đổi hệ thống nông lương để giải quyết tình trạng suy thoái đất, mất đa dạng sinh học và phát thải khí nhà kính bằng cách thúc đẩy các phương pháp canh tác bền vững như nông sinh thái, nông nghiệp tái sinh và tưới nhỏ giọt.

Giảm thiểu bão cát và bụi

Bão cát và bụi có tác động to lớn đến nền kinh tế toàn cầu, phá hủy mùa màng và làm bệnh tật cho con người và động vật.

Ước tính hàng năm có khoảng 2 tỷ tấn bụi được thải vào khí quyển. Bão bụi cũng có thể được kích hoạt và trầm trọng thêm bởi biến đổi khí hậu, hạn hán, suy thoái đất và quản lý không bền vững các nguồn tài nguyên đất và nước.

Theo đó, cách quản lý đất đai bền vững và hệ thống cảnh báo sớm được kỳ vọng có thể giúp giảm bớt một số tác động từ suy thoái đất.

Giải quyết bất bình đẳng giới trong quản lý đất đai

Mặc dù đóng vai trò quan trọng trong hệ thống thực phẩm toàn cầu, phụ nữ sở hữu chưa đến 20% diện tích đất toàn cầu. Sự chênh lệch trong quyền sở hữu đất đai này hạn chế quyền tiếp cận của phụ nữ và các nhóm thiểu số khác đối với các nguồn lực như tín dụng, đào tạo và quyền ra quyết định. Những bất bình đẳng cấu trúc này khiến phụ nữ đặc biệt dễ bị tổn thương. Do đó, việc ban hành các chính sách tích cực về giới, bao gồm việc thúc đẩy quyền sử dụng đất bình đẳng và khuyến khích sự lãnh đạo của phụ nữ trong quản lý đất bền vững.

1. Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất kinh doanh theo hướng kinh tế tuần hoàn

Theo kinh nghiệm của các quốc gia, vùng lãnh thổ (Liên minh Châu Âu, ASEAN, Pháp, Phần Lan, Nhật Bản, Úc, Chi Lê…) để phát triển kinh tế tuần hoàn đòi hỏi phải có lộ trình phù hợp. Do đó, căn cứ vào nhiệm vụ được giao tại điểm a khoản 1 Điều 139 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10 tháng 01 năm 2022 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan ngang bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức xây dựng dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035. 

Các quan điểm phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam

Ưu tiên thực hiện kinh tế tuần hoàn để tạo động lực tăng trưởng mới, nâng cao khả năng chống chịu, phục hồi cho nền kinh tế, tạo ra đột phá trong phát triển, thúc đẩy đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh, tạo ra các chuỗi giá trị gia tăng mới, hài hòa mối quan hệ giữa kinh tế với môi trường, góp phần thực hiện các cam kết quốc tế về bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học, phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và phát triển bền vững.

Phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trong áp dụng kinh tế tuần hoàn; quyền và lợi ích của người tiêu dùng, người dân là động lực để phát triển kinh tế tuần hoàn; nhà nước đóng vai trò trung tâm để tạo lập môi trường thể chế, chính sách, tổ chức quản lý, điều tiết để khuyến khích sự tham gia của các thành phần kinh tế, cộng đồng dân cư, các cơ quan, tổ chức, cá nhân trên cơ sở các quy luật của kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước, phù hợp với thông lệ, nguyên tắc, chuẩn mực quốc tế phổ biến. 

Thực hiện kinh tế tuần hoàn là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục, có lộ trình dài hạn, gắn với đổi mới sáng tạo, thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đột phá về khoa học, công nghệ; là một phần quan trọng của chuyển đổi xanh, nền kinh tế xanh, các-bon thấp; phát triển hạ tầng liên kết, đồng bộ giữa các vùng, miền; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, tạo việc làm mới nhằm phát huy tối đa giá trị nguyên liệu, vật liệu và chất thải trong toàn bộ giai đoạn thiết kế, sản xuất, phân phối, tiêu dùng và quản lý chất thải. 

Tận dụng tối đa lợi thế, tiềm năng, đặc điểm của các ngành, lĩnh vực, từng vùng, miền và địa phương, đảm bảo tính liên ngành, liên vùng và toàn diện để phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn phù hợp; phát triển các thực hành tốt, xây dựng văn hóa trong sản xuất và tiêu dùng bền vững; phát huy tính độc lập, tự chủ trong huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực trong nước và quốc tế cho thực hiện kinh tế tuần hoàn; chuyển đổi số là động lực quan trọng để phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn tiên tiến, hiện đại và bền vững. 

Đảm bảo hài hòa lợi ích của các chủ thể liên quan, lấy con người làm trung tâm, chú trọng nâng cao phúc lợi xã hội và chất lượng cuộc sống của người dân; phù hợp với quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế, xã hội của đất nước và xu hướng quốc tế về thực hiện kinh tế tuần hoàn.

Mục tiêu phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam

Hình thành hệ thống cơ cấu sản xuất, tiêu dùng bền vững, sử dụng hiệu quả giá trị tài nguyên thiên nhiên, tận dụng tối đa nguyên liệu, vật liệu đã qua sử dụng, hạn chế chất thải phát sinh và giảm tác động xấu đến môi trường; phát triển mạnh các mô hình kinh tế tuần hoàn trong sản xuất, kinh doanh; tạo động lực cho đổi mới sáng tạo và cải thiện năng suất lao động; phát triển các thực hành tốt, tạo dựng văn hóa và lối sống xanh, thúc đẩy tạo việc làm xanh và phát triển chuỗi giá trị mới trong lĩnh vực kinh tế tuần hoàn.

Theo đó, một số giải pháp chính sách, nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn 2025 - 2035 nhằm hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình sản xuất kinh doanh theo hướng kinh tế tuần hoàn, nâng cao chất lượng môi trường để phù hợp với yêu cầu chung của thị trường toàn cầu được đề xuất cụ thể như sau:

Nâng cao nhận thức, kiến thức, kỹ năng và phát triển các thực hành tốt về thực hiện kinh tế tuần hoàn

Các giải pháp tập trung vào truyền thông, bồi dưỡng, phổ biến kiến thức, pháp luật về thực hiện kinh tế tuần hoàn. Lồng ghép các nội dung giáo dục về kinh tế tuần hoàn vào chương trình giáo dục các cấp học, bậc học. Xây dựng, vận hành nền tảng kết nối thông tin, chia sẻ dữ liệu về áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn.

Xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về thực hiện kinh tế tuần hoàn

Các giải pháp tập trung xây dựng, ban hành kế hoạch hành động, lồng ghép kinh tế tuần hoàn vào chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án phát triển, quản lý chất thải của các bộ, cơ quan ngang bộ, địa phương. Đồng thời, hoàn thiện các quy định pháp luật, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật để khuyến khích thực hiện kinh tế tuần hoàn.

Hỗ trợ thúc đẩy áp dụng kinh tế tuần hoàn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng

Trong đó ưu tiên hỗ trợ thực hiện thiết kế sinh thái để đạt tiêu chí của kinh tế tuần hoàn; hỗ trợ áp dụng, phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn trong sản xuất, kinh doanh. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, áp dụng công nghệ số, công nghệ thân thiện với môi trường, kỹ thuật hiện có tốt nhất để thực hiện kinh tế tuần hoàn. Hỗ trợ hình thành và phát triển thị trường cho các hàng hóa, dịch vụ liên quan đến kinh tế tuần hoàn. Thúc đẩy thực hiện kinh tế tuần hoàn trong hoạt động tiêu dùng, đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng.

* Hiện nay, một số mô hình sản xuất kinh doanh theo hướng kinh tế tuần hoàn đã được áp dụng ở nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó tiêu biểu có 04 loại mô hình kinh tế tuần hoàn phổ biến trong lĩnh vực nông nghiệp: (i) mô hình tạo và dùng khí đốt từ chất thải, nước thải trong chăn nuôi, trồng trọt; (ii) mô hình tuần hoàn lấy phế phụ phẩm trồng trọt làm chất xúc tác; (iii) mô hình tiết chế hóa, gắn liền với việc hạn chế sử dụng phân hóa học, thuốc trừ sâu, thuốc thú y, thuốc tăng trưởng trong trồng trọt và chăn nuôi để không tác động xấu đến môi trường và làm ảnh hưởng đến sức khỏe con người; (iv) mô hình kết hợp trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản (mô hình VAC, lúa-tôm, lúa-cá…), mô hình nông-lâm kết hợp, mô hình vườn-rừng.